امکان ارسال ديدگاه شما در اين باره، در قالب ارسال نظر در انتهاي همين صفحه قرار دارد. صاحبان وب سايت ها و فعالان اينترنتي مي توانند با ايجاد صفحه شخصي از امکان ارسال محتوا: مقالات, لينک, آگهي و...برخوردار شوند. امکانات و خدمات ما را مقايسه کنيد!

نوشته: روناک فرج رحیم     ترجمه: بیژن رنجبر
 یادداشت مترجم: سالها پیش با مطالعه کتاب "چهره عریان زن عرب" اثر ارزندۀ نویسنده و فمینیست شهیر مصری نوال سعداوی، با پدیده شنیع وغیرانسانی ختنه دختران در جوامع زیر نفوذ اسلام آشنا شدم.  نوال سعداوی دراین کتاب به سرنوشت دردناک و تلخ دخترکان معصومی اشاره می کند که همه روزه در جوامع مسلمان، قربانی آداب و سنن وحشیانه اسلامی و فرهنگ بر آمدۀ آن ازعصر بی ترحم برده داری می گردند، دخترکان بی پناهی که تنها به دلیل نوع جنسیت شان، ناگزیر از تحمل همه نوع شکنجه جسمی و آزار جنسی، ضمن فرو خوردن حس حقارت روانی و اجتماعی به اشکال گوناگون، درعرصه های متعدد زندگی دراین نوع جوامع هستند.
درجوامع اسلامی، همواره زنان پیشاپیش سایر قشرها و گروه های اجتماعی، باید به عنوان اولین قربانیان فرهنگ منحط، سنت های ارتجاعی و نیز قوانین زن ستیز و ضد بشری ملهم از آیین اسلام به حساب آینــــــــد. دراین جوامع موازین اکید و قوانین مذهبی سختگیرانه ای به منظور کنترل احساسات و رفتارهای جنسی زنان وجود دارد، که علت و ریشه آن را در تقدس اصل مالکیت خصوصی در نگاه فقه و سنت اسلامی و تأکید بر اصل شفافیت تبار میراث خواران ثروتی که از پدر به فرزندان منتقل می گردد ــ که درضمن دو نقطه الحاق و پیوند اسلام با سرمایه داری نیز هستند ــ باید جستجو نمود. به همین دلیل اسلام، شکل تک شوئی خانواده را که در قالب آن یک مرد می تواند همزمان چند زن در اختیار داشته باشد، مورد تأکید قرار می دهد، درحالیکه فاقد کمترین بردباری در برابر آن شکل تاریخی از خانواده است، که تا قبل از پیدایش نهاد مالکیت خصوصی، در چهارچوب آن یک زن قادر بود همزمان چند شوهر اختیار کند.
از همین منظر نیز رواج پدیدۀ شنیع ختنه زنان در جوامع اسلامی با هدف مهار احساسات و کنترل رفتارهای جنسی آنان در چهارچوب حفظ وتحکیم اصل مالکیت خصوصی و قوانین مقدس مربوط به آن، قابل درک و تبیین خواهد بود.
با این حال تا پیش از برپایی جامعه ای انسانی، فاکتورهایی نظیر افزایش سطح سواد و آموزش عمومی، اطلاع رسانی درباره نتایج زیانبار ختنه دختران، مبارزه با خرافات مذهبی و نیز مقابله با فقر و محرومیت، می توانند به فرآیند کاهش نرخ گرایش به انجام ختنه دختران یاری رسانند.
مطلبی که در ادامه خواهد آمد، خلاصه ای از نتایج یک پژوهش میدانی درحوزۀ جامعه شناسی خرد است که با استفاده از تکنیک مصاحبه و پرسش نامه، توسط خانم روناک فرج رحیم، درباره "پدیدۀ ختنه دختران در کردستان عراق" صورت پذیرفته است.
• خلاصه ای از نتایج پژوهش
مطابق با اسناد تاریخی، ختنه دختران به عنوان یک عادت فرهنگی و سنت اجتماعی، متعلق به عصر فراعنه مصر و مصادف با حکومت عبرانیان در آن سرزمین، به منزلۀ نمودی از مذهب یهود ظاهر گشته است. به موازات توالی تاریخ، این رویه توسط یهودیان به شبه جزیره عربستان راه یافت و سپس از آنجا از طریق اسلام به سرزمین هایی که مردمان ساکن در آنها اسلام را به عنوان دین خود پذیرفتند ازجمله منطقه کردستان، انتقال پیدا کرد.
 طبق سنن متداول در کردستان، مسئولیت حفاظت از شرافت خانوادگی وظیفه ای است که تنها از زنان انتظار می رود تا در پاسداری از آن کوشا باشند. به رغم آنکه با زنان همچون بخشی از مایملک مرد رفتار شده و از اینروی در سلسلۀ مراتب اجتماعی ازجایگاهی پراحترام و درخور توجه برخوردار نبوده اند، با این حال رسم ختنه دختران در سنت های فرهنگی این منطقه ریشه ندارد. حتی با بررسی متون زرتشتی متعلق به دوره قبل از اسلام، آنگاه که دین زرتشت در میان کردها رواج داشت، هیچ اشاره و نشانه ای دال بر وجود پدیدۀ ختنه دختران در آن دوران مشاهده و یافت نمی شود.
اغلب منابع تاریخی و پژوهش های جامعه شناختی با استناد به فاکتورهای ذیل، برعدم وجود سنت ختنه دختران درمیان جوامع اولیۀ کرد دلالت دارند:
1. با توجه به آب و هوای سرد کردستان، مردم سفید پوست ساکن در آن از درجۀ میل جنسی پایینی برخوردارند. طبق تحقیقات به عمل آمده، میل جنسی در میان جمعیت هایی که پوست تیره دارند بیش از میزان آن در بین سفید پوستان است.
2. مطابق با سنن رایج در جامعه کردستان، ازدواج ها و پیوندهای زناشوئی عمدتاً در دایره ای بسته از مناسبات درون قبیله ای شکل می پذیرفتند که متضمن اعتماد مستحکم و متقابل طرفین به یکدیگر بود. بنابراین نیازی به انجام ختنه دختران با هدف کنترل احساسات و کنش های جنسی آنان نبود، زیرا ختنه دختران دراساس، به قصد کنترل رفتارهای جنسی آنان صورت می پذیرد.
در طول تاریخ، فرهنگ و شیوه زندگی اقوام کرد تحت تأثیر سنن و آداب و رسوم اقوام مهاجم، از جمله اعراب که موجبات گسترش اسلام در مناطق کردنشین را فراهم ساختند، دستخوش تحول گردیده است. اعراب ضمن لشکرکشی و تسخیر مناطق کردنشین، مجموعه ای از سنن و عادات فرهنگی خود، از جمله سنت ختنه دختران را برای مردم مناطق مذکور، با خویش به همراه آوردند.
همپای گسترش اسلام در این مناطق، آداب و رسوم جدید از جمله ختنه دختران درمیان کردها نیز رواج یافت، با این حال این پدیده از سوی مردم ساکن در بعضی از نواحی کردستان نظیر دهوک مورد پذیرش واقع نشد، بطوریکه آنان در حال حاضر نیز نسبت به کسانی که ختنه دختران را یک سنت کردی می دانند، واکنش منفی نشان می دهند. اهالی این نواحی ضمن اشاره به این موضوع که هیچ یک از مادران و نیز مادر بزرگ های آنان هرگز ختنه نشده اند، این ادعا که ختنه دختران، سنتی برآمده از فرهنگ و آداب و رسوم دیرینۀ مردم ساکن در مناطق کردستان است را رد می کنند. گروهی از زنان کرد ساکن نواحی مزبور که درضمن فاقد توانایی خواندن و نوشتن نیز هستند، می گویند: «ختنه دختران سنت ما نیست. چگونه ممکن است دختری را ختنه نمود، در حالی که با این عمل، نگون بخت و در بزرگسالی قادر به برپایی پیوند زناشوئی نخواهد بود». با این حال در منطقه اربیل جایی که طوایف بادینی و سورانی در کنار یکدیگر زندگی می کنند و مواردی از پیوند زناشویی نیز میان آن دو به چشم می خورد، سنت ختنه دختران درمیان قبایل سورانی رایج است.
به رغم آن که پدیده ختنه دختران در اصل سنتی متعلق به اقوام کرد نیست، لیکن با گذشت ایام و به مرور زمان به جزیی از فرهنگ این مردمان بدل شده است، بطوری که اکنون در پیوندی تنگاتنک با عنصر شرافت، یکی از ارکان فرهنگ کردی، تعریف می گردد. براساس این فرهنگ، شرافت بطور مستقیم به ارگان های جنسی زنان بستگی دارد تا جایی که حتی گفتگو راجع به آن شرم آور و نکوهیده می باشد، به همین دلیل تلاش می شود تا سنت ختنه دختران پوشیده بماند و اشاره ای به آن نگردد. خیلی از دختران کرد از بابت اذعان به اینکه ختنه شده اند، به شدت شرم دارند. ازهنگامی که مذهب موجبات گسترش ختنه دختران را مهیا نمود، این سنت رنگ و خصلت مذهبی یافته است، بطوری که بسیاری از مسلمانان دراین منطقه، به دلیل ترس ازعقوبت و مجازات خداوند، اقدام به ختنه دختران خود می نمایند.
ختنه دختران آثار زیانباری برای آنان به همراه دارد. عمل ختنه با بریدن قطعه ای کوچک سه گوش از بالای دستگاه تناسلی انجام می گیرد. این بخش از حساسیت فوق العاده ای برخوردار است زیرا تمام هورمون های لازم در حین پروسه عمل جنسی در آنجا جمع می شوند. از اینروی با جدا کردن این بخش، هورمون های جنسی قادر به تجمع نبوده، لذا پروسه عمل جنسی کامل نمی گردد. بدینسان زنی که در ایام کودکی ختنه شده، قادر به تجربه احساس اقناع در پایان پروسه عمل جنسی نخواهد بود. در واقع این یکی از فاکتورهایی محسوب می گردد که در پس پدیدۀ سرد مزاجی زنان در روابط زناشوئی نهفته است.
درمناطق مختلف کردستان، سن ختنه دختران متفاوت است، لیکن بطور معمول بین سنین 3 الی 4 سالگی این عمل صورت می پذیرد. البته طبق گزارشاتی که موجود است در برخی مناطق نیز نوزادان دختر درسنین یک ماهگی و بیشتر ختنه می شوند که بی تردید آثار فوق العاده زیانباری برای آنان به هنگام ازداوج و در روابط زناشوئی ببار می آورد.
عمل ختنه بطور معمول در فصل بهار انجام می شود، زیرا اعتقاد بر این است که آثار جراحات ناشی از قطع عضو، در این فصل از سال زودتر بهبود می یابد. اجرای عمل ختنه با هیچ نوع مراسم و تشریفات خاصی همراه نیست، بلکه سعی می شود به صورت مخفی و حتی در بسیاری مواقع بدون اطلاع پدر دختر انجام گیرد. بنا به دو دلیل ذیل عمل ختنه به شکل پوشیده و نهانی صورت می پذیرد:
1. در فرهنگ مردم این منطقه اشاره به عمل بریدن قطعه ای از دستگاه تناسلی زنان و گفتگو درباره آن شرم آور محسوب می گردد.
2. با توجه به اینکه پزشکان از انجام عمل ختنه خودداری می ورزند، این کار توسط زنان میان سال و بیسواد محلی، بصورت غیرقانونی و پنهانی انجام می گیرد.
درگذشته عمل ختنه دختران درکردستان به وسیله چاقو انجام می شد، اما اکنون و دراغلب موارد از تیغ استفاده می شود. زنانی که عمل ختنه را انجام می دهند به دلیل اینکه بیسواد و از اصول بهداشتی بی اطلاع هستند، نکات بهداشتی را درحین عمل رعایت نمی کنند، بطوریکه ممکن است با یک تیغ، 10 دختر به دست آنان ختنه گردند. به دنبال قطع عضو معمولا برای بهبود آثار جراحت از خاکستر چوب و یا فرو بردن عضو مجروح در آب استفاده می شود که اغلب عفونت های خطرناک و نیز خونریزی های جدی را به دنبال دارد. به علاوه از نقطه نظر بهداشت روانی، دخترانی که ختنه می شوند، در پی آن به نوعی ترس غیرعادی که حتی درسنین بزرگسالی بسیاری از آنان را رها نمی کند، مبتلا می گردند.
مطابق با مطالعه ای که بر روی 40480 زن در کردستان عراق به عمل آمد، تعداد 30324 نفر از آنان ختنه شده بودند که از میان آنها 10352 نفر را دختران بین سنین یک تا شانزده سال تشکیل می دادند.
در این میان 24435 نفر از این زنان اذعان می کردند که بنا به دلایل مذهبی و به عنوان یک سنت، ختنه شده اند که در صورت سرپیچی از آن، از سوی خداوند بخاطر این قصور بخشوده نمی شدند. آنان هم چنین اشاره می کردند در صورتی که یک فرد روحانی آنان را از انجام ختنه نهی مذهبی نماید، ایشان نیز از انجام آن پرهیز خواهد نمود.
یک پزشک متخصص زنان می گوید: رانیه یکی از مناطقی است که در آنجا عمل ختنه دختران درمقیاس وسیع انجام می پذیرد. بارها دخترانی به اینجا آورده شده اند که به دلیل ختنه و جدا کردن قطعه ای بزرگ از دستگاه تناسلی شان دچار خونریزی شدید بودند. بی شک این مسئله برای سلامتی جسم و نیز بهداشت روانی آنان، آثار مخربی به دنبال دارد، بطوریکه آنان تا سنین بزرگسالی نیز از خون می ترسند.
اما وخیم ترین نتایج پدیده ختنه دختران بطور خاص بعد از ازداوج و تشکیل زندگی زناشوئی پدیدار می گردد، بطوریکه 70 الی 80 درصد مشکلات زندگی زناشوئی در جامعه کردستان از سرد مزاجی زنان سرچشمه می گیرد که در بعضی موارد نیز به جدائی و طلاق منجر می گردد. یک پژوهشگر در دادگستری شهر سلیمانیه می گوید: 70 درصد مشکلات خانوادگی متأثر از مسئله نارسائی های جنسی در روابط زناشوئی شکل می گیرند که خود محصول پدیده ختنه زنان، تربیت سنتی کودکان و نیز کمبود آموزش درعرصۀ تربیت جنسی می باشد.
بسیاری از زنان علیرغم آنکه خود ختنه شده اند، لیکن حرف زدن درباره این پدیده را شرم آورمی دانند، زیرا مطابق با فرهنگ موجود دراین منطقه، ارگان های جنسی زنان یکی از موضوعات تابو و گفتگو درباره آن امری شرم آور محسوب می گردد، لذا هرگاه درباره این پدیده با زنان و دختران گفتگو گردد، ضمن آنکه سرخ می شوند صدای خود را آرام کرده، به آهستگی صحبت می کنند، تنها زنانی که خود مجری عمل ختنه هستند بی محابا درباره آن حرف می زنند، زیرا بنابر باورهایشان، آنان با انجام این عمل به جامعه خدمت می کنند.
همه دختران و زنانی که ختنه شده اند، برتجربه تلخ، همراه با احساس ترس و شرم لحظۀ انجام عمل ختنه تأکید دارند، آنان اذعان می کنند هرگز آن لحظه دردناک در زندگی خود را فراموش نخواهند کرد. در میان این زنان، آنانی که ازدواج کرده اند به اتفاق می گویند، هیچگاه در پایان روابط زناشوئی به نقطه اقناع جنسی دست نمی یابند. قابل توجه اینکه شوهران زنانی که در دوران کودکی ختنه شده اند نیز اذعان می کنند، در برقراری روابط زناشوئی با همسران خود با مشکلات جدی روبرو هستند.
متاسفأنه در بسیاری مواقع، مادران دختران خود را تحت فشار مادران و یا خواهران خویش که عمدتاً بیسواد و مذهبی هستند، ختنه می کنند. بطور نمونه معلم یک دبیرستان در شهر رانیه می گوید، زیرا فشار مادر خود که زنی بیسواد و مذهبی است، مجبور به ختنه دختر خویش گردید. وجود زنانی که عمل ختنه را انجام می دهند نیز بر تداوم و بقای پدیده ختنه دختران موثر است. بطور نمونه در 15 روستای منطقه گرمیان هیچ دختری در پانزده سال گذشته ختنه نشده، زیرا زنی که این عمل را انجام می داد سالیان پیش فوت کرده است. نمونه تکان دهنده ای که نشان ازعمق و گستردگی نفوذ سنت ختنه دختران در فرهنگ و زندگی مردمان این منطقه دارد، واقعۀ ختنه پنج دختر ساکن روستاهای اربیل و سلیمانیه است که البته توسط مادران خود ختنه نشده بودند. این دختران وقتی اطلاع یافتند که همه دوستان شان ختنه شده اند، در خفا و پنهانی اقدام به ختنه خود نمودند.

امکان ارسال ديدگاه شما در اين باره، در قالب ارسال نظر در انتهاي همين صفحه قرار دارد. صاحبان وب سايت ها و فعالان اينترنتي مي توانند با ايجاد صفحه شخصي از امکان ارسال محتوا: مقالات, لينک, آگهي و...برخوردار شوند. امکانات و خدمات ما را مقايسه کنيد!