تعریف بلوغ:

نوجوانی دوره ای از مراحل رشد انسان است که حد فاصل کودکی و جوانی محسوب شده و مشخصه اصلی آن بلوغ و پديدار شدن ويژگی های جنسی در فرد است.

سن آغاز بلوغ با توجه به ويژگيهای اجتماعی و فرهنگی، زيست بوم و تفاوت های فردی به ويژه خصائص ارثی در جوامع، شهرها و يا حتی خانواده های مختلف متفاوت است، در سال های اخير انقلاب ارتباطات نيز به عنوان يکی از عوامل موثر در بلوغ زودرس مطرح شده است.

روانشناسان رشد می گويند ارزيابی ها نشانگر آن است که سن آغاز بلوغ بطور کلی از قرن بيستم تا اولين دهه قرن بيست و يکم در چندين مرحله پايين تر آمده است؛ در اوايل قرن بيستم سن آغاز بلوغ در اروپا و آمريکای شمالی بطور متوسط شانزده سال محسوب می شد.

آغاز بلوغ در دهه شصت به زير پانزده سال رسيد و در دهه نود به چهارده سال و گفته می شود که هم اکنون در اروپا و آمريکا بين دوازده تا سيزده سال است...

در آب و هوای گرمسيری بلوغ زودتر از آب و هوای سردسير رخ می دهد، و البته

تابع شرايط فرهنگی و متغيرهای خاص منطقه نيز هست .

بين دختران و پسران در آغاز بلوغ تفاوت چشمگيری به چشم می خورد، دختران زودتر به بلوغ می رسند و زودتر مرحله بلوغ را به پايان می رسانند ولی پسران ممکن است بيشتر از يک و يا حتی دو سال از دختران در رسيدن به بلوغ عقب بمانند.

بين طبقات مختلف اجتماعی نيز تفاوت هايی ديده می شود به طوری که در طبقه فقير معمولا بلوغ زودتر آغاز می شود. اگرچه عواملی چون رسانه ها و گستردگی و در دسترس بودن آنها رفته رفته اين تفاوت را به سوی متعادل شدن پيش می برد...

سن شروع نوجوانی در ايران و بيشتر کشورهای اروپايی از ۱۲ و ۱۳ سالگی شروع

و در ۱۸ و ۱۹ سالگی خاتمه می يابد...

ويژگی های نوجوانی:

برخی از مردم تصور می کنند که نوجوانان دمدمی مزاج، افراط گرا، بی بند و بار، پيرو مد و يا شورشی هستند در حالی که تمام اين خصائص بخشی از بحران بلوغ محسوب می شود.

در واقع نوجوان در این دوران بطور دائمی در حال تغییر و تکامل است از همین روست که ممکن است دیدگاه های متفاوت و متعارض در هر دوران نسبت به موضوعات یکسان از خود نشان دهند و یا حالات روانی متفاوتی داشته باشند، گاهی بسیار پر شر و شور و گاهی آرام و درونگرا.

درهمین دوران است که نوجوان باید با یکی از مهمترین بحران های روانی زندگی خود رو در رو شود: بحران بلوغ...

نوجوان ویژگی های منحصر به فردی دارد که هاروکس یکی از روانشناسانی که در دهه های گذشته به مطالعه در زمینه روانشناسی نوجوانی پرداخته است آنها را چنین دسته بندی می کند:

* از نظر بدنی در حال دگرگونی و تحول، ازلحاظ عاطفی نابالغ، از جهت تجربه محدود، از دیدگاه فرهنگی تابع محیط
* همه چیز می خواهد، اما نمی داند چه چیز باید بخواهد
* فکر می کند همه چیز می داند اما چیزی نمی داند
* تصور می کند همه چیز دارد اما در واقع چیزی ندارد
* نه از مزایای کودکی بهره می برد و نه از امتیازات بزرگسالی
* در رویا و تخیل زندگی می کند اما با واقعیت رو در روست
* مستی است هشیار و خوابیده ای است بیدار

نوجوانان در طول چند سال بارها تغيير می کنند نه تنها از نظر جسمانی بلکه همچنين از نظر روانی.

دگرگونی های جسمانی و روانی با ترشح غده های جنسی آغاز و با ترشحات ساير غدد نظير هيپوفيز و فوق کليوی تکميل می شود.
متابوليسم انقلابی، ماهيچه های قوی، رشد استخوان ها، رشد سريع تر ساق های پا به نسبت بالا تنه بخشی از ويژگيهای اين دوران است. به علاوه حجم قلب به دوبرابر افزايش می يابد که همزمان با بالارفتن فشار خون است.

اما رشد مغز به نسبت دوران کودکی چندان سريع نيست و بسيار ناچيز جلوه می کند؛ ميانگين وزن مغز دختران ۱۲۴۴ و پسران ۱۳۷۴ گرم است، اما وزن مغز به خودی خود تاثيری در افزايش بهره هوشی ندارد.