سلول بنيادي چيست؟

سلول بنيادي مادر تمام سلولها است و توانايي تبديل به تمام سلولهای بدن را دارا می باشد. اين سلولها واجد توانايي خود نوسازي (Self Renewing) و تمايز (Differentiating) به انواع سلولها از جمله سلولهاي خوني، قلبي، عصبي و غضروفي هستند. هم چنين در بازسازي و ترميم بافت هاي مختلف بدن بدنبال آسيب و جراحت موثر بوده و مي توانند به درون بافتهاي آسيب ديده اي که بخش عمده سلولهاي آنها از بين رفته است، پيوند زده شوند و جايگزين سلولهاي آسيب ديده شده و به ترميم و رفع نقص در آن بافت بپردازند.

به دليل توانايي منحصر به فرد سلولهای بنيادی، اين سلولها امروزه از مباحث جذاب در زيست شناسی و علوم درمانی می باشند. هم چنين تحقيقات در اين زمينه دانش ما را درباره چگونگی رشد و تکوين يک اندام از يک سلول منفرد افزايش داده است و مهمتر آنکه به فهم مکانيزم جايگزينی سلولهای سالم با سلول های آسيب ديده کمک نموده است.

انواع سلول بنيادی

سلولهای بنيادی را بر اساس خصوصيات و ويژگی به سه دسته سلولهای بنيادی جنينی، سلولهای بنيادی بالغ و سلولهای بنيادی خون بند ناف تقسيم می کنند.

سلولهای بنيادی جنينی: از توده سلولی داخلی جنين 16-14 روزه گرفته می شود و قادر است تمام سلولها و بافتهای يک فرد کامل را بسازد.

سلولهای بنيادی بالغ: به سلولهايي که پس از تولد از بافت های مختلف فرد بالغ جدا می شوند، گفته می شود. سلولهای بنيادی خونساز مستقر در مغز استخوان، مغز، کبد و ساير بافت ها از اين دسته می باشند که قدرت تمايز به برخی از بافتها را دارا می باشند.

سلولهای بنيادی خون بندناف: از بندناف استخراج شده و همانند سلولهای بنيادی خونساز مغز استخوان می باشند. 

سلولهای بنيادي خون بند ناف

خون بندناف خونی است که پس از تولد در بند ناف و جفت باقيمانده و دور ريخته می شود. اين خون غنی از سلولهای بنيادی است.

سلولهای بنيادی خون بند ناف همانند سلولهای بنيادی خونساز مغز استخوان تقسيم می شوند تا به توليد:

• سلولهای قرمز، که اکسيژن را به تمام بدن حمل می کنند.  

• سلولهای سفيد، که در سيستم ايمنی فعالانه شرکت دارند.

• پلاکتها که به انعقاد خون کمک می کنندبپردازند

همچنين قادر به ساخت انواع سلولهای ديگر و ترميم و نگهداری سلولها در هنگام جراحت می باشند.

خون بند ناف چه استفاده هايي دارد؟

اولين پيوند خون بند ناف در سال 1988 ميلادي در فرانسه و توسط دکتر گلوکمن به يک کودک مبتلا به کم خوني فانکوني (يک نوع کم خوني مادرزادي) انجام گرفت و به اين ترتيب تا به امروز صد ها پيوند موفق خون بند ناف صورت گرفته است و مراکز بزرگ ذخيره اين سلولها در کشور هاي مختلف جهان تاسيس گرديده است.

مرورآمار منتشر شده نشان مي دهد که هر ساله حدود 30000 بيمار با بيماريهايي که با پيوند سلولهاي بنيادي مغز استخوان، قابل درمان هستند در سال شناسائي مي شوند و حدود 75 درصد اين بيماران قادر به يافتن يک داوطلب مناسب براي اهداء خون مغز استخوان نيستند. از سوي ديگر جستجوي مراکز ثبت اهدا کنندگان مغز استخوان زمان بسياري به خود اختصاص مي دهد به اين ترتيب ذخيره خون بندناف زمان را کوتاه وميزان اهدا کننده را بيشتر مي سازد و به اين ترتيب زمان را براي مبتلايان به لوسمي هاي حاد، کم خوني ها و نقايص ايمني که در زمان کوتاهي مي ميرند کوتاهتر مي کند.

امروزه تحقيقات گسترده ای به منظور درمان بيماريها و ضايعات عصبي، ترميم بافتهاي آسيب ديده قلبي و استخواني، ترميم سوختگيها و ضايعات پوستي، ترميم لوزالمعده وترشح انسولين و ترميم ساير بافت هاي آسيب ديده با استفاده از سلولهاي بنيادي مغز استخوان، خون بندناف و ساير سلولهاي بنيادي يک فرد بالغ درحال انجام است.

بیماریهايي که با خون بند ناف درمان شده اند

 فهرستی از بيماريهايي که با استفاده از سلولهای بنيادی خون بندناف قابل درمان هستند به شرح ذيل می باشد:

• اختلالات سلولهای بنيادی: کم خونی آپلاستيک، کم خوني فانکوني، هموگلوبينوری حمله ای شبانه (PNH)

• لوسمی حاد: AML، ACL، لوسمی تمايز نيافته حاد

• لوسمی مزمن: CML      

• بيماريهای نقص در توليد لنفوسيتها: لنفوم غير هوچکين، لنفوم هوچکين

• ناهنجاريهای ارثی گلبولهای قرمز: بتا، تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل

• اختلالات سيستم ايمنی مادرزادی: سندروم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسيتی، سندروم دی جرج

• نقص ارثی پلاکتی: ترومبوسيتوپنی مادرزادی

• اختلالات پلاسماسل: مولتی پل ميلوما، لوسمی پلاسماسل

• بيماريهای ارثی: سندروم لش نيهان، هيپوپلازی غضروف

• ساير بيماريها: بيماری الزايمر، ديابت، پارکينسون، صدمات نخاعی، سکته های قلبی و مغزی، بيماريهای کبدی، ديستروفی عضلانی

چشم انداز استفاده از سلولهای بنيادی

امروزه ثابت شده است که سلولهای بنيادی قادر به درمان محدوده وسيعی از بيماريهای مزمن و حاد می باشند و تحقيقات زيادی در زمينه استفاده از سلولهای بنيادی در درمان بيماريهايي چون پارکينسونز، بيماريهای قلبی، کبدی، ديابت، ديستروفی عضلانی، آسيبهای نخاعی و سکته در حال انجام می باشد.

آلزايمر:1 از 10 نفر افراد بالای 65 سال و 5 نفر از 10 نفر افراد بالای 85 سال از اين بيماری رنج می برند. سکته: سالانه در دنيا تعداد چشم گيری از سکته رنج می برند.

جراحات نخاعی: آسيبهای نخاعی سالانه بالغ بر 750000 نفر در ايالات متحده را در بر می گيرد.

بازسازی استخوان:  اميدی برای درمان مبتلايان به اوستئوپروزيز پارکينسونز: &nbspMS   بيماری اتواييمون و پيشرونده مربوط به سيستم عصبی مرکزی است که سالانه تعداد بسياری را دچار می سازد.