كودك می‌تواند در بازی عروسكی، انگیزه‌اش را متعادل نماید و انرژی‌های اضافی روانی خود را تخلیه كند. البته عبارت صحیح درباره این مطلب این است كه كودك در بازی عروسكی ، انرژی روانی و جسمی خود را بارور می‌كند و شكل مناسبی به آن می‌دهد.

از دیدگاه بهداشت روان، عروسك درمانی شیوه دلپذیر مداوا در قلمرو روان درمانی است. عروسك ، واسطه‌ای پذیرفته شده از سوی بزرگسالان و كودكان در جهت ارتباط و تبادل احساس ، عاطفه و اندیشه بین این دو نسل می‌باشد كه در برخی از كشورها به جایگاه این ابزار تربیتی، اهمیت خاص داده شده است . می‌توان از این طریق، به كودك آموزش داد و اوقات فراغت او را به صورت مفید و مطلوبی پربار كرد و نكات منفی و ناسالم عاطفی، احساسی ، رفتاری و شناختی او را بهبود بخشید. در حیطه‌ی روان پزشكی و روان‌شناسی بالینی كودك ، متخصص بالینی ، قادر است با استفاده از عروسك‌ها به اطلاعات مفید بالینی جهت تشخیص مسائل روانی كودك دست یابد و بعد از تشخیص بالینی ، درمانگر طرح مناسبی را به منظور درمان از طریق بازی تهیه و در جلسات درمانی ، اجرا نماید.
نقش عروسك بازی ، در رشد و تكامل كلامی كودك كاملاً درخور توجه است.

كودك در ارتباط با عروسك ، دوست دارد موقعیت خود را بیان نماید و دنیای اطراف خود را تعریف كند. تعریف او از دنیا، تصویرهایی می‌باشد كه از پدر، مادر، برادر و خواهر،  خانه و كوچه‌های اطراف خانه خود دارد. اگر پدر و مادر، در برخورد با او بی‌میلی كنند و یا برعكس – رفتار مناسبی داشته باشند ، كودك این رفتارها را برای عروسكش بازگو می‌نماید و همین تعریف كردن اساس آرامش و تخلیه روانی كودك می‌گردد و در نهایت باعث تجلی و بروز برخی از بیانات و گفته‌های ناب و ارزشمند در ذهن كودك می‌شود. بنابراینرفتار كودك با عروسك ، درپیشرفت و تكامل كلامی كودك مؤثر می‌افتد. به شرط آنكه، ما رفتار و گفتار كودك را به هنگام گفتگو با عروسك ، جدی بگیریم .
 
 یكی از نیازهای اساسی كه باعث گرایش كودك به عروسك می‌شود، میل به داشتن هم صحبت است. عروسك برای كودك یك شخص محسوب می‌گردد و با او رابطه اجتماعی برقرار می‌كند. ضمن این كه كودك با توجه به این كه مسئول عروسك شناخته می‌شود ، در مسیر رشد مسئولیت‌پذیری و خلاقیت اجتماعی ، قرار می‌گیرد.

در مورد برخی از كاركردهای روانی عروسك بازی و عروسك درمانی باید گفت : بازی‌های عروسكی ( بازی‌های عروسك‌ها)   در بازی درمانی به عنوان یكی از مؤثرترین انواع بازی درمانی‌ها مطرح گشته و اهمیت دارد .

 

ضمناً بعضی از كاركردهایی كه در بازی‌های عروسكی وجود دارند و نقش مستقیمی در بهداشت روانی كودك ایفا می‌كنند ، عبارت اند از :
- احساس داشتن به عروسك و تعلق یافتن به او.
- حس سرپرستی و مسئولیت مراقبت از عروسك.
- ایجاد ارتباط احساسی و عاطفی با عروسك.
- فعالیت‌های روانی – عقلی و باروری ذهنی كودك در ارتباط با عروسك.
- خوشحال شدن و لذت‌بخش شدن اوقات فراغت كودك.
- همانند نمودن عروسك با خویشتن .
- افزایش اعتماد‌به‌نفس كودك به علت سرپرستی و مراقبت از عروسك.
- رشد عواطف و گرایش های عاطفی كودك.
- افزایش قدرت تصمیم‌گیری و هدایت فكری.
و...

در برخی ازموارد ، در ارتباط با موضوع ، سفارش‌هایی شده از جمله :
در هنگام بازی كودك با عروسك جهت‌دهی و تصمیم بزرگسالانه نداشته باشید. بلكه عروسك را همان‌گونه ببینید كه كودكان می‌بیند و احساس می‌كنند. یعنی همانند كودك حس كرده و در نظر بگیرید.
توجه كنید كه كودكان با عروسك‌های خود راحت صحبت می‌كنند، سعی كنید از آنها نخواهید كه به صورت كلیشه‌ای و بسته، با عروسك‌ها حرف بزنند بلكه آن ها را تشویق كنید آن‌گونه كه دوست دارند، با عروسك‌ها صحبت كنند و ...
در دیدگاه بعضی خانواده‌ها ، عروسك به عنوان یك دوست كودك می‌باشد نه وسیله‌ای در جهت سرگرمی كودك. به همین دلیل ، كودك كار كردی تحت عنوان راز و نیاز عروسك را برای خود مطرح می‌نماید و از آن به خوبی استفاده می‌كند. در سایه این نگرش ، خانواده بهتر می‌تواند احساس تنهایی  و خلاء روانی كودك را جبران كند.
در چنین ارتباطی، كودك برای عروسك دلتنگی می‌كند، نگرانش می‌شود و سعی در مراقبت بیشتر و دقیق تر از او می‌كند.
 
عروسك می‌تواند واسطه تربیتی ما با كودك و یا كودك با محیط پیرامون او باشد و در این نقش، می‌تواند پیام تربیتی را از ما گرفته و به كودك منتقل نماید. علاوه بر این كه احساس عاطفی و فكری كودك را متقابلا ً به ما انتقال می‌دهد.
در مورد ارتباط كودك با عروسك باید گفت كه ما می‌توانیم از طریق ثبت و یادداشت نوع ارتباط كودك با عروسك‌هایش در هنگام بازی ، با دنیای كودك بیشتر آشنا شویم و در برنامه‌ریزی و هدایت تربیتی او مفاهیم و اصول و اهداف واقعی‌تری را انتخاب نماییم .
نهایت این كه عروسك‌درمانی و اجرای نمایش عروسكی و آشناسازی كودك با عروسك ، هم به منظور پر كردن اوقات فراغت و هم بهینه سازی شرایط روانی – زیستی كودك ، از نظر بهداشت روان ارزش فراوان دارد.
از طرف دیگر بازی درمانی روشی است روان‌پزشكی و روان‌شناسی كه از طریق آن، كودك در بازی و از طریق‌بازی هیجان سركوب شده خود را برون فكنی می‌كند و برخی از مشكلات‌روانی كودك ، درمان می‌گردد.

 

 

تهیه شده توسط ماهنامه کودک&nbsp-مهرزاد پتگر-دانشجوی كارشناسی ارشد روانشناسی عمومی