در هر چرخدنده نسبت دنده با
فاصله از مرکز چرخدنده تا نقطه تماس تعیین می شود.به عنوان مثال در ابزاری با
دو چرخدنده ،اگر
قطر یکی از چرخدنده ها 2 برابر دیگری باشد، ضریب دنده 2:1 خواهد بود.یکی از
ابتدایی ترین انواع چرخدنده که می توانیم ببینیم چرخی با برامدگی هایی بشکل
دندانه های چوبی است.
پویا نمایی چرخدنده ی ساده ی چوبی
مشکلی که این نوع از چرخدنده ها
دارند این است که فاصله از مرکز هر چرخدنده تا نقطه تماس ،وقتی که چرخدنده می
چرخد تغییر می کند.این بدان معنی است که ضریب دنده وقتی چرخدنده می چرخد
تغییر می کند.یعنی سرعت خروجی نیز تغییر میکند. چنانچه شما در اتومبیل خود از
چرخدنده هایی شبیه به این استفاده کنید،ثابت نگه داشتن سرعت در این شرایط
غیر ممکن خواهد بود و شما دائما باید سرعت را کم و زیاد کنید.
دندانه های چرخدنده های نوین
پروفیل مخصوصی که دنده گستران (اینولوت
involute
) نامیده می شود استفاده می کنند.این پروفیل دارای خاصیت
بسیار مهم ثابت نگه داشتن نسبت سرعت بین دو چرخدنده است.در این نوع ، همانند
چرخ میخی بالا نقطه تماس جابجا می شود ولی فرم گستران دندانه های چرخدنده این
جابجایی را جبران می کند.برای جزئیات به
این قسمت مراجعه کنید.در ادامه بعضی
از انواع چرخدنده ها را میبینیم.