نقش و اهمیت کوه ها در جهان
يك پنجم سطح خشكى‌هاى جهان را كوه‌ها تشكيل مى‌دهند. بيش از نيمى از جمعيت جهان به
منابع آب كوه‌ها براى كشاورزى، برق، صنايع و از همه مهم‌تر آشاميدن وابسته هستند. ۱۲
درصد از جمعيت جهان مستقيماً تحت تاثير كوه‌ها قرار دارند. سرچشمه‌ى مهم‌ترين رودهاى
جهان مثل نيل، آمازون و گنگ در كوه‌ها قرار دارد، به همين دليل كوه‌ها را "برج‌هاى
آب شيرين" جهان ناميده‌اند. ۲۸ درصد از جنگل‌هاى جهان در نواحى مرتفع واقع شده‌اند
كه به "جنگل‌هاى كوهستانى" معروف هستند. كوه‌ها به دليل كمربندهاى ارتفاعى مختلف، شيب
و جهت‌هاى جغرافيايى، داراى بيشترين تنوع گياهى و جانورى هستند، از اين رو اين اكوسيستم‌ها
را در زمره‌ى نقاط داغ(Hot Spots) طبقه‌بندى نموده‌اند. به دليل پستى‌بلندى، ارتفاع
و سرسبزى محيط، كوه‌ها دربرگيرنده‌ى مجموعه‌اى از جلوه‌هاى طبيعى بوده و هر ساله ميزبان
ميليون‌ها گردشگر از سراسر دنيا هستند. بسيارى از ميراث‌هاى فرهنگى جوامع بشرى در كوه‌ها
قرار دارند. تمدن‌هاى درخشان بسيارى در كوه‌ها متولد شده‌اند. كوهستان الهام‌بخش انسان
در چيرگى بر موانع و دشوارى‌ها بوده‌است. كوه، نماد مقاومت، استحكام، پايدارى و سربلندى
است. كوه‌ها محل نزول وحى و مكان‌هايى مقدس‌اند.
نقش و اهمیت کوه ها در ايران
ایران با میانگین ارتفاع ۱۰۰۰ متر از سطح دریا، یکی از مرتفع‌ترین کشورهای جهان است.
بیش از ۵۰% از سطح کشور را کوه‌ها فرا گرفته اند و دیگر نقاط نیز شدیداً تحت تأثیر
کوهستان‌های اطراف خود قرار دارند.
۷۰ درصد از مجموع ۴۱۰ ميليارد متر مكعب بارش سالانه‌ى كشور (حدود ۲۹۰ ميليارد متر مكعب)
در نواحى كوهستانى صورت مى‌گيرد. اگر رشته‌كوه‌هاى زاگرس و البرز در فلات ايران نبودند،
اين سرزمين سرتاسر خشك و بيابانى بود. در هر نقطه‌اى از كشور چشمه، جويبار يا رودخانه‌اى
وجود دارد، در بالادست آن كوهى ديده مى‌شود. به دليل ارتفاع، كوه‌ها آب و هواى خشك
و گرم فلات ايران را تعديل كرده و شرايط زيستى بهترى را براى ساكنين خود فراهم مى‌آورند.
به همين دليل، بيشترين سكونت‌گاه‌هاى انسانى در ايران در نزديكى يا دامنه‌ى كوه‌ها
شكل گرفته‌اند. آب شيرين، چوب، انرژى، مرتع، گياهان و جانوران گوناگون از مهم‌ترين
محصولات و منابع كوه‌ها هستند. مراتع كوهستانى بخش عمده‌اى از خوراك دام در كشور را
تامين مى‌كنند. بخش اعظم جنگل‌هاى خزرى در نواحى مرتفع و تقريباً تمامى جنگل‌هاى زاگرس،
كوهستانى هستند. تنوع زيستى (گياهى و جانورى) فوق‌العاده‌اى در كوه‌هاى ايران وجود
دارد. بيش از ۸۰۰۰ گونه‌ى گياهى در كوه‌هاى كشورمان شناسايى شده‌اند كه از اين تعداد
۱۷۰۰ گونه بومى (اندميك) مى‌باشند. شالوده‌ى حيات انسانى و زيربناى اقتصادى در سراسر
كشور به كوه‌ها گره خورده و حيات دشت‌ها مرهون و مديون نعمات كوه‌هاست.
آب
کوه‌ها را برج‌های آب شیرین جهان می‌نامند. تمامی رودخانه‌های بزرگ دنیا از کوه‌ها
سرچشمه می‌گیرند. بیش از نیمی از مردم جهان برای کشاورزی، صنعت، مصارف خانگی و آشامیدن
به آب شیرین کوه‌ها وابسته هستند.
۷۰ درصد از بارش‌های سالانه کشور به شکل برف و باران در کوه‌ها و نواحی مرتفع صورت
می‌گیرد.
تنوع زیستی
کوه‌ها به دلایلی همچون شیب، جهات جغرافیایی، جنس خاک و "کمربندهای ارتفاعی" مختلف،
دارای غنی‌ترین تنوع گونه‌ای (گیاهی و جانوری) هستند. بسیاری از گیاهانی که زمانی
در دشت‌ها زندگی می‌کردند، به دلیل خشکی و کم آبی این محیطها، کوهستان‌ها را برای
ادامه زندگی و بقای خود انتخاب کرده‌اند.
در کوه‌های کشورمان تاکنون ۸۰۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده که از این تعداد حداقل ۱۵۰۰
گونه بومی ایران هستند یعنی در جای دیگری از جهان نمی‌رویند.
جنگل
۲۸ درصد از جنگل‌های جهان و بیش از ۸۰ درصد از جنگل‌های ایران در نواحی کوهستانی و
مرتفع قرار دارند.
جنگل‌های کوهستانی برای سلامت انسان مهم و ضروری بوده، از آب و خاک حفاظت می‌کنند،
خانه امن جانوران و حیات‌وحش هستند و مواد غذایی و چوب را در اختیار ما قرار می‌دهند.
جنگل‌ها را بزرگ‌ترین سدهای آبی جهان نامیده‌اند زیرا قابلیت نفوذ آب در خاک جنگل بیش
از ۴۰ برابر خاک معمولی است.
مرتع
بیشترین و مرغوب‌ترین مراتع کشورمان در نواحی مرتفع و کوهستانی قرار دارند. این مراتع
هم از نظر ارزش‌های زیست‌محیطی و هم از نظر ارزش‌های علوفه‌ای دارای اهمیت می‌باشند.
بنابر آمار فائو، ارزش‌های زیست‌محیطی یک هکتار مرتع در یک سال ۲۳۲ دلار و ارزش علوفه‌ای
آن تنها ۵۷ دلار است. این در حالی است که مراتع کوهستانی به شدت مورد تعلیف دام قرار
داشته و ارزش‌های زیست‌محیطی آن‌ها به‌ویژه نقش آن‌ها در حفظ آب و خاک نادیده گرفته
می‌شود.
با تخریب مراتع، خاک کوه‌ها به راحتی با ریزش باران شسته شده و از دسترس خارج می‌شود.
جاذبه‌های گردشگری
کوه‌ها مجموعه‌ای از زیباترین جلوه‌های طبیعی را در خود جای داده‌‌اند. پستی و بلندی،
ارتفاع، دره، آبشار، گل و گیاه و... از مناظری هستند که در مجموع، کوه‌ها را به موزه‌های
منحصربه‌فرد طبیعی تبدیل نموده‌اند.
آرامش محیط و دوری از جنجال و شلوغی شهرها از دلایلی هستند که هر ساله میلیون‌ها انسان
را به کوه‌ها می‌کشانند.
فرش سبز کوهستان
بوته‌ها، گل‌ها، گیاهان، درختان و درختچه‌ها، فرش سبز کوهستان را تشکیل می‌دهند. فرش
سبز کوهستان، لایه محافظ خاک در مناطق کوهستانی است. در صورت تخریب این لایه محافظ،
خاک در شیب‌های کوهستانی در معرض فرسایش شدید آبی و خاکی قرار می‌گیرد.
کلیه حقوق تحت مجوز