رنو5 شاهکار تاریخی شرکت رنو است که طی سال‌های 1351 و 1373 خورشیدی و در 2 نسل متفاوت از هم تولید ‌شد و در بیشتر بازارهای جهانی به فروش ‌رسید. آمارها نشان می‌دهند که بالغ بر 5‌‌/‌‌5 میلیون دستگاه از این خودروی کوچک، اما پرطرفدار ساخته شده است که البته اکنون شمار اندکی از این لشکر بزرگ و محبوب در سراسر جهان باقی مانده است.

نسل اول رنو 5

رنو5 که از آن به عنوان اولین خودروی‌ هاچ‌بک دنیا یاد می‌کنند در سال 1972 ساخته شد. این خودروی کوچک در حالی برای نخستین بار وارد بازار پرطرفدار خودروهای مینی شده که بدون شک در زمان خود بهترین انتخاب این گروه به شمار می‌آمد. مهم‌ترین مشخصه این خودرو را باید در ساختار بدنه آن جستجو کرد. تا پیش از آن سایر شرکت‌های خودروسازی که به دنبال طراحی خودروهای مینی بودند تصور نمی‌کردند که روزی بتوان چنین خودروهایی را بدون پیچ و تاب‌های رایج خودروهای دهه 60 و 70 روانه بازار نمود. این طراحی بی‌نظیر و ساده حاصل تلاش‌های میشل بو (Michel Boue) بود که متاسفانه پیش از رونمایی از شاهکار طراحی خود در بازارهای جهانی از دنیا رفت.

شاید هم همین نکته بر شهرت رنو5 افزوده باشد. بو به دنبال طراحی خودرویی کوچک و فشرده بود که عطش گروه سنی جوانان برای سوارشدن بر خودرویی ارزان، اما پرشتاب را برآورده سازد. در نسل اول رنو5 موتور سنگینی دیده می‌شد که از رنو4 قرض گرفته شده بود، موتوری بزرگ و جاگیر که سهم قابل توجهی در وزن زیاد نسل اول رنو5 داشت.

رنو5 از آن دسته خودروهایی است که در مدت طولانی تولید خود، دستخوش تغییرات فنی و ریزه‌کاری‌های زیادی شد، از دستگیره درها گرفته تا ساختار موتوری، بسیاری از موارد همواره در حال تغییر بودند.

نتیجه این تغییرات را می‌شد در نسخه‌های متنوع این خودرو بخوبی مشاهده کرد با این حال یک چیز همواره ثابت و دست‌نخورده باقی مانده بود و آن چیزی نبود جز ساختار بدنه ساده و کلاسیک این خودرو که الهام‌بخش طراحان زمانه خود بود. مدیران وقت رنو بخوبی می‌دانستند که ظاهر کوچک و پشت خمیده رنو5 است که عطش طرفداران چنین خودرویی را برطرف می‌کند.

تغییراتی که از آن صحبت شد در نسخه‌های بعدی یعنی رنو5 آلپاین (رنو5 دو در) و رنو7 (که توسط یکی از زیرشاخه‌های رنو موسوم به Renault ‌‌ـ‌ FASA‌‌‌ در اسپانیا تولید می‌شد) بخوبی دیده می‌شود.

رنو5 حتی به بازار آمریکای شمالی رسیده بود و این درحالی بود که در این منطقه از جهان مردم به سوار شدن به خودروهای بزرگ و کشیده عادت داشتند، اما این کوچولوی دوست‌داشتنی حتی در میان خودروهای بزرگ‌تر از خود نیز حرف‌های زیادی برای گفتن داشت. در آمریکای شمالی رنو5 را تحت عنوان Le Car می‌شناختند. در حقیقت Le Car با کمی‌ تغییرات جزئی تنها برای بازار آمریکای شمالی ساخته می‌شد، اما نکته جالب اینجاست که برنامه تولید و فروش آن تا سال 1976 به تأخیر افتاد و دلیل آن هم تقاضای بسیار زیاد برای این خودرو در بازار اروپا بود. به همین دلیل مدیران رنو تصمیم گرفتند که ارائه این محصول را در منطقه آمریکای شمالی به عقب بیندارند. آن روزها سوارشدن بر رنو5 در اروپا کلاس خاص خود را داشت. نسخه آمریکای شمالی رنو5 دارای موتور 1297 سی‌سی بود که 55 اسب بخار توان تولید می‌کرد و عملا یکی از قدرتمندترین نسخه‌های رنو5 محسوب می‌شد.

بتدریج نسخه‌های قوی‌تری از رنو5 طراحی و روانه بازار می‌شد. یکی از این نسخه‌ها رنو5 توربو بود که از آن در مسابقات رالی استفاده می‌‌کردند. شکل و شمایل رنو5 حتی در این نسخه نیز حفظ شده بود، چراغ‌ها همان وضعیت و شمایل قبلی را داشتند و تنها پنل درها بود که دستخوش تغییر شده بودند. در حقیقت می‌توان گفت حضور رنو5 در مسابقات رالی با نسخه توربوی آن آغاز شد.

کسب مقام‌ها و نشان‌های متعدد در رالی معتبر سراسر جهان که شروع آن به رالی مونت‌کارلو در سال 1977 باز می‌گردد همگی نشان از قدرت بالا و مانوردهی قابل قبول رنو5 داشتند. موفقیت‌های این خودرو در رالی‌های مختلف تا پایان دهه 80 و سال‌های آغازین دهه 90 نیز ادامه داشت. از ژان راگنوتی به عنوان اولین قهرمانی یاد می‌شود که با این خودرو در رالی‌های جهانی به مقام نخست دست یافت و آن رالی همان رالی معروف و تاریخی 1977 مونت‌کارلو بود. در آگوست سال 2006 گزارشی از سوی مجله خودروی Auto Express منتشر شد که در آن آمده بود تنها 317 دستگاه رنو 5 از مجموع حدود 217 هزار دستگاهی که تا سال 1984 در انگلیس به ثبت رسیده بودند در خیابان‌ها و جاده‌های این کشور تردد می‌کردند.

در نسل اول رنو5 در مجموع 8 مدل موتور برای این خودرو طراحی و ساخته شد که از 845 سی‌سی تا 1397 سی‌سی گنجایش موتور و از 36 اسب بخار تا 160 اسب بخار توان داشتند. نخستین موتور حداکثر سرعت 120 کیلومتر بر ساعت را به خودرو اعطا می‌کرد. این رقم در نسخه‌های بعدی به 135، 140، 151 و 175 کیلومتر بر ساعت نیز رسید. 2 نسخه آخر نسل اول که موتورهای توربو به شمار می‌آمدند 185 و 201 کیلومتر بر ساعت حداکثر سرعت داشتند و صفر تا 100 را نیز به ترتیب در 9‌/‌6 تا 1‌‌/‌‌9 ثانیه طی می‌کردند. در میان این هشت مدل موتور 2 مدل اتوماتیک بودند که حداکثر سرعت 140 و 142 کیلومتر را برای رنو 5 به ارمغان می‌آوردند.

پوست‌اندازی در نسل دوم

نسل دوم رنو5 از جهات مختلف با نسل نخست تفاوت داشت. خودروهایی که در این سری تولید می‌شدند نه‌تنها از حیث کیفیت ساختار بدنه بلکه از بعد موتوری نیز بهینه شده بودند. نسل دوم این خودرو در حد فاصل سال‌های 1985 تا 1996 تولید ‌شدند. اصلاحاتی که در رنو5 جدید صورت گرفت موجب شد تا آن را به عنوان «ابر 5» یا «سوپر سرعت» بنامند. استفاده از شیشه‌های برقی و سیستم ترمزهای دیسکی در چرخ‌ها از جمله تغییراتی بود که در نسل دوم رنو5 دیده می‌شد. پوسته بدنه کاملا جدید بود، با این حال ساختار آن تقریبا دست‌نخورده باقی مانده بود. در نسل دوم این خودرو پلتفرمی‌ برای ساخت ون(Van) آن نیز تعریف شده بود که البته در کشورهای مختلف با نام‌های متفاوتی شناخته می‌شد. در انگلیس و ایرلند به آن Renault Extra، در فرانسه، اسپانیا، پرتغال و ایتالیا Renault Express و در کشورهای آلمانی زبان نظیر آلمان و اتریش Renault Rapid گفته می‌شد. تغییر نگاهی که در نسل دوم این خودرو صورت گرفت نتایج خوبی به همراه داشت که یکی از آنها ساخته شدن GT Turbo بود.

این خودرو در سال‌های پایانی دهه 80 و آغازین دهه 90 خودروی محبوب طرفداران سرعت و مسابقات رالی بود. البته مشکلاتی نیز وجود داشت. این خودرو ضریب آلایندگی نسبتا بالایی داشت و به همین دلیل در برخی مناطق اروپا امکان استفاده از آن وجود نداشت با این حال نمی‌شد در برابر عطش سیری‌ناپذیر علاقه‌مندان به رنو5 توربو سدی ایجاد کرد! در فاز دوم تولید این خودرو رنو GTE نیز ساخته شد. این خودرو 94 اسب بخار قدرت داشت و گرچه از حیث سرعت به گرد توربو نمی‌رسید اما مهندسان رنو توجه زیادی به زیبایی درون آن کرده بودند.

با نزدیک‌شدن به پایان هزاره دوم، مدیران ارشد رنو کم‌کم به فکر خداحافظی با رنو5 افتادند. با طراحی و ساخت رنوClio در سال 1990 افسانه رنو5 تقریبا به پایان خود نزدیک شد. در این زمان رنو ادامه ساخت رنو5 را به کارخانه‌ای در اسلوونی واگذار کرد و پس از 6 سال یعنی در سال 1996 افسانه رنو5 پس از 24 سال تولید پایان یافت.

پایان افسانه رنو 5 در ایران

پرونده ساخت جهانی رنو5 در کارخانه‌ای در کشور اسلوونی به پایان رسید و بسته شد، اما این پرونده همچنان در ایران باز است هر چند با نام‌ها و البته کیفیت‌هایی متفاوت! پای رنو5 از طریق شرکت سایپا و در سال 1355 به ایران باز شد. در آن سال این شرکت خودروساز اقدام به واردات خودروی رنو5 به صورت ساخته‌شده از فرانسه کرد. البته 4 سال قبل از آن یک سری از دانشجویانی که در خارج از کشور تحصیل کرده بودند چند دستگاهی از این خودرو را به کشور وارد کرده بودند که دل بسیاری را ربوده بود،‌ اما از سال 1356 سایپا رسما شروع به مونتاژ این خودروی کوچک فرانسوی کرد. به عقیده کارشناسان، مدل‌های 3 در این خودرو که در سال‌های 1355 و 1356 در ایران تولید می‌شدند، بهترین و باکیفیت‌ترین مدل‌های تولیدشده این خودرو در ایران تا به امروز بوده‌اند. از پایان سال 1356 تولید نسخه 5 در این خودرو نیز آغاز شد تا رنو5 برای بسیاری از سلیقه‌ها و خانواده‌های کوچک یک انتخاب مناسب و ارزان باشد. با گذشت حدود 7 سال از تولید این خودرو در کشور مدیریت سایپا تصمیم به تولید نسل دوم رنو5 که بتازگی به بازار آمده بود می‌گیرد، اما هزینه‌های بالای تغییر قالب‌های بدنه امکان تولید نسل دوم این خودروی مطرح جهانی را در ایران منتفی کرد. با این حال این شرکت بیکار نماند و در سال 1365 و به جای تولید نسل دوم، خودرویی با تزئینات داخلی جدید و جذاب و موتور 1000 سی‌سی به جای موتور 950 سی‌سی قبلی روانه بازار نمود. تا سال 1372 رنو5 روی خط مونتاژ سایپا دیده می‌شد.

البته مدل‌های 1373 و 1374 این خودروی فرانسوی نیز وجود داشته که آخرین رنوهای فرانسوی مونتاژ شده سایپا محسوب می‌شوند. در حد فاصل سال‌های 1369 تا 1372 و همچنین سال 1374 خودروهایی تحت نام رنو 5 صادراتی تولید می‌شدند که دارای لوازم اضافی همچون سانروف، رینگ‌های ایتالیایی، موکت کف، میله درون در‌ها و موارد دیگر بودند.

در حالی که رنو5 با کیفیت مناسب و قیمت ارزان و مشخصات راضی‌کننده جای خود را در بازار ایران محکم کرده بود در سال 72 پراید جایگزین این خودرو شد. با این حال این پایان افسانه رنو5 در ایران نبود. در سال 1376 این ققنوس افسانه‌ای محبوب جوانان دوباره تحت نام سپند1 توسط پارس‌خودرو به چرخه تولید بازگشت و 2 سال بعد سپند 2 و سپند جوانان با تغییراتی جزئی تولید شدند. پارس‌خودرو با داخلی‌سازی 90 درصدی رنو 5 فرانسوی و تغییر نامش به سپند قصد داشت بازار جدیدی برای خود باز کند، اما کیفیت پایین سپند و قدرت کمتر موتورش باعث شد که خیلی‌ها رنو5 دست دوم را به سپند صفر کیلومتر ترجیح دهند. اما پارس‌خودرو قصد نداشت دست از سر این پلتفرم جادویی بردارد. پس از سپند نوبت به پی‌کی رسید.

تغییرات و اصلاحات زیادی در شاسی و بدنه رنو 5 صورت گرفت تا این خودرو بتواند جای کافی برای موتور قدرتمند پراید را در دل خود باز کند. پی‌کی‌ها در نسخه‌های 1100 سی‌سی، 1300 سی‌سی کاربراتوری، 1300 سی‌سی کاربراتوری سی ال سی و 1300 سی‌سی انژکتوری تولید ‌شدند. نوستالژی رنو 5 در کنار موتور پرشتاب و قدرتمند پراید بار دیگر چشم‌ها را به جمال کالبد جوان‌پسند رنو 5 در بازار ایران روشن کرد. در آخرین فاز، تغییراتی در ساختار بدنه پی‌کی صورت گرفت تا شمایل جدیدی از رنو 5 را در خاطره ایرانیان به یادگار بگذارد. در این تغییر، کشیدگی قسمت‌های کناری و عقبی به روی چرخ‌ها ‌رسید. این تغییر آخرین اصلاحاتی بود که در افسانه خودرویی به نام رنو5 صورت می‌گرفت.