9توطئه‏اى ديگر عليه يوسف

چون ملكه سخنان هتك‏آميز بانوان اشراف و درباريان را شنيد در مقام چاره‏جويى برآمد به‏اينكه مجلسى تشكيل دهد و همه آنها را دعوت نمايد، صحنه‏اى بسازد و نيرنگ‏ها به‏كار بندد و هريك از بانوان را مورد آزمايش قرار دهد، تا اينكه انصاف داده تصديق نمايند كه فريفتگى ملكه به‏مورد و مقتضاى قريحه فراست انسانى است و از انتقاد او خوددارى نمايند141

ره‏جو چرا گفتگوى زنان در مورد زليخا به‏عنوان «مكر» خوانده شده است؟ بدين شكل كه مى‏فرمايد «فلما سمعت بمكرهن»

رهنما علت اينكه كلام زنان مكر خوانده شده، چند وجه مى‏تواند داشته باشد

1- به‏اين اعتبار كه آنها نيز مانند زليخا هوس‏باز بودند اما عشق خود نسبت به‏يوسف را پنهان مى‏داشتند، اينگونه حرف زدن آنها مكر خوانده شده است

2- به‏اين اعتبار كه، غرض آنها از اين سخنان ديدن وصال يوسف بود، چه اينكه يوسف هرگز از خانه بيرون نمى‏آمد نه تقبيح عمل زليخا، اما اين سخنان را به‏شكل تقبيح زليخا مى‏گفتند

3- و يا به‏اين اعتبار است كه، زليخا تلاش مى‏كرد مراوده‏اش با يوسف پنهان باشد اما آن زنان تلاش مى‏كردند افشا نمايند عمل زليخا را142

شايد بدين اعتبارات از كلام زنان در مورد افشاء مراوده زليخا تعبير به‏مكر شده باشد

ره‏جو زليخا چه تعدادى از زنان را دعوت نمود؟

رهنما آورده‏اند كه چهل زن را دعوت كرد كه آن پنج زن ملامت‏گر نيز در ميانشان بودند143

ره‏جو زليخا براى دست‏يابى به‏هدف خود چه برنامه‏اى را پياده نمود؟

رهنما زليخا بايد كارى مى‏كرد تا زنان دعوت شده نيز شيفته و دلباخته يوسف گردند، به‏طورى كه مانند خودش در اظهار عشق نسبت به‏يوسف قدم پيش گذارند، و ديگر اينكه به‏خود اجازه ملامت زليخا را در اين امر ندهند

وى به‏اين منظور برنامه‏اى را تدارك ديد كه نتيجه‏اش بيش از اين شد به‏طورى كه زليخا توانست از اين جلسه شاهدى بردلباختگى يكايك آنها نسبت به‏يوسف بيابد شواهدى مانند بريدن دست، احساس درد نكردن نسبت به‏بريدن دستشان، به‏سخن آمدن عده‏اى از آنان و دعوت كردن يوسف به‏سوى خودشان، اينها شواهد مناسبى بود كه به‏دست زليخا افتاد، تا ديگر آنها نتوانند نزد ديگران زليخا را ملامت و سرزنش نمايند چون خودشان هوس‏بازتر از زليخا بودند لكن دستشان به‏يوسف نرسيده بود تازه مى‏توان گفت زليخا خويشتن‏دارى بيشتر از خود نسبت به‏يوسف نشان داده بود زيرا اولاً يوسف هميشه در دسترس او بود ثانياً، عبد و خدمتگزارشان بود و همسرش از ابتداى امر يوسف را در اختيارش قرار داده بود اما برنامه زليخا براى رسيدن به‏اهدافش اين چنين بود بعد از آنكه زنان را به‏خانه خود دعوت نمود براى پذيرايى آنها خوراكى را آورد كه نيازمند چاقو باشد، از اين‏رو براى آنان چاقو نيز فراهم نموده بود، سپس به‏هنگامى كه همه آنها مشغول بريدن طعام خود با چاقو بودند يوسف را فرمان داد كه در آن مجلس حاضر شود و برزنان عبور نمايد، و يوسف نيز چنين كرد اين برنامه زليخا بود

اما عكس‏العمل زنان آنها در حالى كه مشغول بريدن طعام خود بودند ناگهان يوسف برآنها وارد شد، زنان آنچنان مبهوت جمال زيبايى يوسف شدند كه حال خود را فراموش كردند بنابراين با چاقويى كه به‏دست داشتند به‏جاى طعام دست خود را بريدند، حتى احساس درد نكردند

ره‏جو زليخا براى پذيرايى از آنها چه خوراكى را فراهم نموده بود؟

رهنما قرآن كريم به‏نام غذا اشاره نمى‏كند، و تنها مى‏فرمايد «و اعتدت لهنّ متكاً و ءاتت كل واحدة سكيناً» براى آنها، «متكا» فراهم كرد و به‏دست هريك چاقويى داد، حال معناى «متكا» چيست؟ بين مفسرين اختلاف است در معناى آن بعضى گفته‏اند به‏معناى، پشتى و يا تخت و يا هرچيزى است كه به‏آن تكيه شود و بعضى گفته‏اند «متكا» يك نوع خوردنى بوده كه خوردن آن نيازمند چاقو مى‏باشد مثلاً گفته‏اند نوعى ميوه مثل ترنج و يا خربزه بوده و بعضى چيزهاى ديگرى را ذكر كرده‏اند144

ره‏جو مقصود زليخا از اينكه يوسف را به‏هنگام خوردن طعام، وارد مجلس كرد چه بوده است؟

رهنما اين نقشه را بدان جهت ريخت كه يوسف وقتى برآنان درآيد كه خالى الذهن و مشغول بريدن ميوه باشند145 [و به‏اصطلاح غافلگير شوند، زيرا عكس‏العمل انسان در حالى كه غافلگير شده است ديدنى است‏]

ره‏جو يوسف با چه حالتى وارد مجلس شد؟ آيا لباس‏هاى فاخر به‏تن داشت يعنى براى جلب نظر زنان اقدامى روى وى صورت گرفته بود؟ با چه چهره‏اى؟ آيا خندان و شادمان بود؟ و به‏اختيار خود وارد برزنان شده بود؟ و يا اينكه تحت جبرى در مجلس زنان حاضر شد؟

رهنما در آيه شريفه مورد بحث تنها به‏اين مقدار اشاره مى‏كند كه «قالت اخرج عليهن» زليخا به‏يوسف گفت «بيرون آى برايشان» از اين عبارت معلوم مى‏شود يوسف به‏علت اينكه بنده زرخريد خانواده عزيز بود، انقياد و فرمان‏بردارى از آنها برايش لازم بود و نمى‏توانست تمرد نمايد البته چنانچه از بعضى تفاسير استفاده مى‏شود، زليخا زمينه‏سازى كرده بود تا مبادا براى يوسف سوءتفاهمى پيش آيد، زيرا در اين صورت اگر يوسف احساس منفى نسبت به‏حضور در آن مجلس پيدا مى‏كرد، مانند مرتبه قبل در خلوتگاه زليخا از خواست او تمرد مى‏كرد، بنابراين زليخا اطمينان داد كه از سوى زنان براى او خطرى نيست و نيز براى او مأموريتى معقول در آن مجلس تدارك ديده بود مثلاً گفته‏اند از يوسف خواست جهت خدمتگذارى، يا جهت عرض خيرمقدم و عرض سلام برمهمانان وارد مجلس شو بنابراين يوسف براساس خواست زليخا و مأموريتى كه داشت باوقار و سكينه خاصى وارد مجلس شد، چنانكه شاعر گفته است