در دوران صدارت وثوق الدوله (۱۲۹۸) به درشکه‌ها و گاری‌ها پلاک‌هایی چسبانده شد و هر یک از آنها دارای شماره‌ای شدند. در آن زمان متولی این کار اداره بلدیه (شهرداری) بود. تعویض و نصب پلاک بر روی خودروها در ایران قدمتی طولانی دارد، سابقه اولین خودرو پلاک شده در کشور برمی گردد به سال ۱۳۰۵ که اولین خودرو به کشور وارد شد. در سال ۱۳۰۵ که ابتدائی ترین خودروها وارد کشور شدند هیچکس فکر نمی کرد که امروز با تعدد خودرو مواجه شویم. در آن روزگارها قوانینی که شامل ۳۲بند بود برای شماره گذاری خودروها وضع شد که البته این قوانین سه سال بعد از ورود اولین خودروها به کشور یعنی در سال ۱۳۰۸ تنظیم شد. در آن سال، خودروها صاحب پنج پلاک شدند؛ نام کارخانه، آدرس مالک، نمره‌عقب، نمره‌جلو و پلاک مالیات. تصویب قوانین به همین جا ختم نشد؛ حدود ۱۳۰۸ وقتی تعداد اتول سوارهای شخصی شهر به ۱۵۲۲ نفر رسید، قوانین مربوطه نیز تغییر کرد و پلاک‌ها متشکل از نام شهر و حدود چهارعدد که در بالای نام شهر قرار داشت، شدند. در گذشته در پلاک خودروها پنج رقم و نام شهری که خودرو در آن پلاک شده بود دیده می شد و یا به همراه شماره پلاک و نام شهر عددی دیگر در آن درج می شد. با افزایش خودرو در کشور، تصمیمی اتخاذ شد تا یکی از حروف الفبای فارسی نیز به نام شهرها افزوده شود و سپس نوبت به پلاک‌هایی رسید که نام شهر با عدد دو رقمی ترکیب و پلاک‌های جدیدی بر روی خودروها نصب شد. در دهه هفتاد، خودروها دیگر از آن شکل و شمایل قدیمی خارج شده و پلاک‌ها نیز لیزری شده بود. در سال ۱۳۷۸ با آمدن پلاک‌های لیزری، مسئولین تصمیم گرفتند که باید همه پلاک‌های خودروها یکسان شوند و این نوع پلاک روی همه خودروها نصب شود. طرح تعویض پلاک در سطح کشور آغاز شد. در این طرح مالکان خودرو، موظف به دریافت برچسب تعویض پلاک شدند و بابت آن برچسب‌ها نیز در آن روزگار مبلغی از آنها گرفته شد. در دهه هشتاد، نوبت به پلاک‌های ملی رسید که هم دارای ابعاد و طرحی جدید بود و هم در نوع شماره‌گذاری و چیدمان اعداد و حروف در کنار یکدیگر بدیع به نظر می‌رسید. مشکلات تعویض پلاک به گونه ای بود که در سال۸۳، میان نیروی انتظامی و دیوان عدالت اداری اختلاف نظرهایی به وجود آمد که این اختلافات موجود موجب سرگردانی و بلاتکلیفی مردم شد. در همین خصوص، خزانه دار شورای شهر تهران در یکصد و یازدهمین جلسه علنی شورای شهر، با اشاره به ۷۰۰ هزار خودروی پلاک شده طی سال‌های ۸۰ تا۸۳ از دیوان عدالت اداری درخواست کرد که "اگر مصوبه دیوان عدالت اداری (غیر قانونی بودن عدم ثبت تعویض پلاک‌ها در دفاتر ثبت) وجاهت قانونی دارد سایر مسئولان هم باید آن را برای رهایی مردم از سرگردانی بپذیرند و اجرا کنند." این مشکلات همچنان تا سال۸۷ ادامه داشت تا اینکه رئیس مرکز شماره‌گذاری راهنمایی و رانندگی اعلام کرد که حدود یک میلیون پلاک قدیمی وجود دارد که هنوز به پلاک کشوری تبدیل نشده‌اند و پانصد‌هزار زوج پلاک مربوط به سال‌های دهه ۴۰ و اوائل ۵۰ است که در حال حاضر وجود خارجی ندارند و از بین رفته‌اند. در دهه هشتاد؛ در پلاک های جدید کدهای دو رقمی که در سمت راست این پلاک‌ها بود، معرف محل سکونت و آدرس شهر و منطقه‌ای بود که مالک خودرو در زمان خرید خودرو به اداره شماره‌گذاری اعلام کرده بودند. تفاوت فاحش و اصلی و شاید دلیلی که باعث نصب این نوع پلاک بر خودروها شد، در این بود که این پلاک به خودرو تعلق نداشت و متعلق به مالک خودرو بود و با انتقال خودرو به شخصی دیگر پلاک انتقال نمی‌یافت و پلاک تنها به شخص تعلق داشت و با تغییر وسیله نقلیه، شخص همواره از پلاک ثابتی استفاده می کند.

انواع پلاک‌ها(۲۰۰۵ به بعد) 

پلاک های خودروهای ایرانی دارای یازده نوع کلی هستند که در چهار رنگ صادر می شوند.

انواع پلاک هاشامل موارد زیر است:

خورورهای شخصی،تاکسی ها،خودروهای عمومی،خودروهای دولتی،خوروهای معلولین،خودروهای ترانزیت،خودروهای کشاورزی،خودروهای تشریفات،خودروهای پلیس،خودروهای کلاسیک (تاریخی)،موتور سیکلت ها و خودروهای مناصق آزاد تجاری-صنعتی

شماره گذاری خودروها نیز به صورتی است که می توان از شماره پلاک آن ها به اطلاعاتی مانند استان صادر کننده پلاک ، تاریخ صدور پلاک و ... پی برد.

خودروهای شخصی 

پلاک های ملی شخصی همان طوری که از اسمشان مشخص است برای افراد حقیقی صـادر میشود،این پلاک ها به شکل مستطیل میباشند و از چپ به راست خوانده میشوند و از چپ به راست به ترتیب شامل دو عدد،یک حرف،سه عدد و در آخر در یک مربع دو عدد که نشانه منطقه میباشد وجود دارد. حرف موجود در پلاک نشان دهنده منطقه میباشد(به عنوان مثال در گیلان عدد ۵۶ نشان دهنده شهرستان های گیلان است که وقتی حرف ل در پلاک باشد به معنی شهرستان فومن است و حرف ب به معنی شهرستان انزلی میباشد) و تفاوتش با عدد آخر پلاک در این است که عدد آخر پلاک ممکن است منطقه بزرگتری را نشان دهد در حالی که حروف مناطق دقیق تری را نشان میدهد.

پلاک های ملی شخصی با اعداد و حروف مشکی در یک پس زمینه سفید ساخته میشوند و که در سمت چپ آنها در یک نوار آبی پرچم ایران و مخفف I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است. در قسمت زیر اعداد نویسه های کوچک تری وجود دارد که در سمت چپ شماره پلاک به لاتین (مثلا در پلاک موجود در عکس 12BB345-11 نوشته است) و در سمت راست تاریخ تولید پلاک نوشته شده است (که در این عکس ۸۸/۴/۱۲ میباشد).

تاکسی‌ها 

پلاک ملی تاکسی ها فقط برای ناوگان تاکسی رانی در ایران صادر میشود و به شکل مستطیل میباشد،از چپ به راست خوانده میشود و از چپ به راست به ترتیب شامل دو عدد،یک حرف ت که در بالای آن به لاتین نوشته شده است TAXI (تاکسی) ، سه عدد و در آخر در یک مربع کد منطقه صدور پلاک نوشته شده است. کد منطقه صدور پلاک در واقع محل انجام وظیفه تاکسی را مشخص میکند. اعداد و حروف این پلاک مشکی بوده و بر روی یک پس زمینه زرد رنگ چاپ میشود.این نوع پلاک به صورت کد منطقه ای مرکزاستان ها (به غیراز استان تهران )صادر می شود برای مثال در استان آذربایجان غربی قبل از پر شدن کد منطقه ای 17 از کد 27 وبه همین صورت از کد37 نمی توان استفاده نمود.

در سمت چپ این پلاک یک نوار آبی وجود دارد که در قسمت بالای آن پرچم ایران و در قسمت پایین آن مخفف I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است. در قسمت زیر اعداد نویسه های کوچک تری وجود دارد که در سمت چپ شماره پلاک به لاتین (مثلا در پلاک موجود در عکس 12TT345-11 نوشته است) و در سمت راست تاریخ تولید پلاک نوشته شده است (که در این عکس ۸۸/۴/۱۲ میباشد).

خودروهای عمومی 

پلاک ملی خودروهای عمومی ، پلاکی است که به خودرو های حمل و نقل عمومی مانند تریلی ها،وانت بارها،اتوبوس و مینی بوس ها و... تعلق دارد. این پلاک به شکل مستطیل میباشد و از چپ به راست خوانده میشود و از چپ به راست شامل دو عدد،یک حرف ع به معنی عمومی ،سه عدد و در آخر در یک مربع دو عدد که محل صدور پلاک را نشان میدهد میباشد. اعداد و حروف این پلاک مشکی بوده و بر روی یک پس زمینه زرد رنگ چاپ میشود.این نوع پلاک به صورت کد منطقه ای مرکزاستان ها (به غیراز استان تهران )صادر می شود برای مثال در استان آذربایجان غربی قبل از پر شدن کد منطقه ای 17 از کد 27 وبه همین صورت از کد37 نمی توان استفاده نمود.

در سمت چپ این پلاک یک نوار آبی وجود دارد که در قسمت بالای آن پرچم ایران و در قسمت پایین آن مخفف I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است. در قسمت زیر اعداد نویسه های کوچک تری وجود دارد که در سمت چپ شماره پلاک به لاتین (مثلا در پلاک موجود در عکس 12EE345-11 نوشته است) و در سمت راست تاریخ تولید پلاک نوشته شده است (که در این عکس ۸۸/۴/۱۲ میباشد).

خودرو های دولتی 

این پلاک مخصوص خودرو های دولتی اعم از سواری،اتوبوس،مینی بوس،کامیون و ... میباشد. این پلاک به شکل مستطیل بوده و از چپ به راست خوانده میشود و از چپ به راست شامل دو عدد،یک حرف الفـ ،سه عدد و در آخر در یک مربع دو عدد که محل صدور پلاک را نشان میدهد میباشد. اعداد و حروف این پلاک سفید رنگ بوده که بر روی یک پس زمینه قرمز چاپ میشود.این نوع پلاک به صورت کد منطقه ای مرکزاستان ها (به غیراز استان تهران )صادر می شود برای مثال در استان آذربایجان غربی قبل از پر شدن کد منطقه ای 17 از کد 27 وبه همین صورت از کد37 نمی توان استفاده نمود.

در سمت چپ این پلاک یک نوار آبی وجود دارد که در قسمت بالای آن پرچم ایران و در قسمت پایین آن مخفف I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است.

پلاک ویژه معلولین و جانبازان 

این پلاک ویژه معلولین و جانبازان طراحی شده است. دلیل طراحی این پلاک برای این بوده است تا در صورت پارک در محل پارک ویژه معلولین و جانبازان قابل تشخیص باشند و همچنین برای دادن سهمیه بنزین درمان نیز این خودرو ها ساماندهی شوند. این پلاک کاملا شبیه به پلاک ملی شخصی صادر میشود و تنها تفاوتش در این است که در پلاک های شخصی یک حرف در بین اعداد وجود دارد در صورتی که در این پلاک به جای حرف ، آرم ویژه معلولین و جانبازان قرار دارد.

این پلاک به شکل مستطیل بوده و از چپ به راست خوانده میشود و به ترتیب شامل دو عدد،آرم معلولین و جانبازان،سه عدد و در آخر دو عدد در یک مربع که محل صدور پلاک را نشان میدهد.این نوع پلاک به صورت کد منطقه ای مرکزاستان ها (به غیراز استان تهران )صادر می شود برای مثال در استان آذربایجان غربی قبل از پر شدن کد منطقه ای 17 از کد 27 وبه همین صورت از کد37 نمی توان استفاده نمود.

در سمت چپ این پلاک یک نوار آبی وجود دارد که در قسمت بالای آن پرچم ایران و در قسمت پایین آن مخفف I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است.

پلاک ترانزیت بین المللی 

پلاک ترانزیت به منظور شناسایی وسیله نقلیه بصورت بین المللی صادر و تحویل می گردد. پلاکهای قدیم کانون جهانگردی با پیشوند سه حرفی TEH و پنج کاراکتر عددی به رنگ سبز در زمینه سفید و پیشوند سه حرفی THR و پنج کاراکتر عددی مشکی در زمینه زرد و پلاکهای دو حرفی IR و پنج کاراکتر عددی به رنگ مشکی در زمینه زرد رنگ معتبر و قابل استفاده بودند پلاکهای ترانزیت برای هر وسیله نقلیه فقط یک بار صادر می شوند که مختص همان خودرو بوده و اعتبار آنها تا پایان عمر وسیله نقلیه می باشد.

معاونت صدور اسناد و مدارک بین المللی اقدام به ارائه پلاک ترانزیت بین المللی طرح جدید(عکس) نموده است این پلاک از تاریخ ۱۳۸۹/۶/۲۰ در برخی از نمایندگی های کانون جهانگردی ارائه می شود. از تاریخ ۱۳۸۹/۷/۳ هیچگونه خدماتی به دارندگان پلاک های مدل TEH و THR داده نمی شود.

همچنین از تاریخ ۱۳۹۱/۵/۱ هیچگونه خدماتی به پلاک های مدل IR داده نمی شود.

پلاک ترانزیت کنونی شبیه به پلاک ملی خودروهای ایران ساخته میشود با این تفاوت که به صورت لاتین نوشته میشود. این پلاک ها از چپ به راست خوانده می شود که به ترتیب شامل دو عدد یک حرف و سه عدد و در آخر در یک پس زمینه آبی رنگ دو عدد دیگر نوشته می شود. در سمت چپ این پلاک در یک نوار آبی رنگ آرم کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسـلامی ایران که در بالای آن به لاتین ایران (IRAN) نوشته شده است چاپ می شود. در زیر پلاک در یک پس زمینه آبی عبارت Touring & Automobile Club of Islamic Republic of Iran به معنی کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است.

پلاک ویژه خودروهای کشاورزی 

این پلاک به خودروهای کشاورزی مانند تراکتور تعلق دارد. این پلاک به شکل مستطیل میباشد و از چپ به راست خوانده میشود و از چپ به راست شامل دو عدد،یک حرف ک به معنی کشاورزی ،سه عدد و در آخر در یک مربع دو عدد که محل صدور پلاک را نشان میدهد میباشد. اعداد و حروف این پلاک مشکی بوده و بر روی یک پس زمینه زرد رنگ چاپ میشود.این نوع پلاک به صورت کد منطقه ای مرکزاستان ها (به غیراز استان تهران )صادر می شود برای مثال در استان آذربایجان غربی قبل از پر شدن کد منطقه ای 17 از کد 27 وبه همین صورت از کد37 نمی توان استفاده نمود.

در سمت چپ این پلاک یک نوار آبی وجود دارد که در قسمت بالای آن پرچم ایران و در قسمت پایین آن مخفف I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است. در قسمت زیر اعداد نویسه های کوچک تری وجود دارد که در سمت چپ شماره پلاک به لاتین و در سمت راست تاریخ تولید پلاک نوشته شده است.

پلاک خودروهای تشریفات 

این پلاک مخصوص خودرو های تشریفات دولتی میباشد. این پلاک به شکل مستطیل بوده و از چپ به راست خوانده میشود و از چپ به راست شامل عبارت تشریفات در قسمت بالا و در قسمت زیرین آن به لاتین عبارتPROTOCOL (به معنی تشریفات)نوشته شده و در سمت راست پلاک یک عدد چهار رقمی می باشد. اعداد و حروف این پلاک سفید رنگ بوده که بر روی یک پس زمینه قرمز چاپ میشود.

در سمت چپ این پلاک یک نوار آبی وجود دارد که در قسمت بالای آن پرچم ایران و در قسمت پایین آن مخفف I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است.

پلاک خودروهای پلیس(ناجا) 

این پلاک ویژه خودروهای پلیس(ناجا)می باشد. این پلاک به شکل مستطیل می باشد و از چپ به راست خوانده میشود و از چپ به راست شامل دو عدد،یک حرف پ به معنی پلیس ،سه عدد و در آخر در یک مربع دو عدد که محل صدور پلاک را نشان میدهد میباشد. اعداد و حروف این پلاک سفید بوده و بر روی یک پس زمینه سبز رنگ چاپ میشود.این نوع پلاک به صورت کد منطقه ای مرکزاستان ها (به غیراز استان تهران )صادر می شود برای مثال در استان آذربایجان غربی قبل از پر شدن کد منطقه ای 17 از کد 27 وبه همین صورت از کد37 نمی توان استفاده نمود. در سمت چپ این پلاک یک نوار آبی وجود دارد که در قسمت بالای آن پرچم ایران و در قسمت پایین آن مخفف I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران نوشته شده است. در قسمت زیر اعداد نویسه های کوچک تری وجود دارد که در سمت چپ شماره پلاک به لاتین و در سمت راست تاریخ تولید پلاک نوشته شده است .

پلاک خودرو های تاریخی 

پلاک خودروهای تاریخی ایران پلاکی است که به خودروهای قدیمی که عبارت اند از :

خودروهای نفیس: خودروهایی که بیش از ۵۰ سال از تولید آن گذشته باشد.

خودروهای قدیمی : خودروهایی که بیش از ۲۵ سال از تولید آن گذشته باشد و از لحاظ طراحی و مهندسی ساخت و یا کاربردی بی نظیر باشد.

خودروهای ویژه: خودروهایی که دارای بعد فرهنگی باشد.

این پلاک به شکل مستطیل بوده و برخلاف سایر پلاک های مورد استفاده اندازه آن به صورت استاندارد آمریکایی(پلاک های استاندارد آمریکایی دارای12 اینچ طول و 6 اینچ عرض هستند) می باشد.و به سه قسمت مستطیلی تقسیم میشود که در مستطیل سمت راست بالا عبارت تاریخی ذکر شده،در سمت راست پایین شماره پلاک قید شده و در سمت چپ پلاک در یک نوار آبی رنگ پرچم ایران در بالا که زیر آن عبارت I.R.IRAN نوشته شده و در قسمت پایین همین نوار عکسی از مکانی تاریخی زده شده است.

پلاک موتور سیکلت ها 

این نوع پلاک ویژه موتور سیکلت ها می باشد که فقط در قسمت عقب وسیله نقلیه نصب می شود و این پلاک به صورت مستطیل بوده و اندازه آنمطابق با استاندارد پلاک های موتورسیکلت در اروپا می باشد.

کدهای منطقه استانی 

پلاک یک خودرو در شیراز

در نمونه‌های بالا،۱۱ کد منطقه است.کد منطقه بستگی به استانی دارد که خریدار خودرو در آن زندگی می‌کند.

حروف مورد استفاده 

حروفهایی که در پلاک‌ها به کار می‌رود، به این ترتیب است:

• الف (ویزه خودرو های دولتی)
• ب
• پ (ویژه خودروهای نیروی انتظامی)
• ت(ویژه تاکسی ها)
• ج
• د
• س
• ص
• ط
• ق
• ک(ویژه خودروهای کشاورزی)
• ع(ویژه خودرو های عمومی)
• ل
• م
• ن
• و
• ه
• ی

کد های منطقه مربوط به شهرستان ها 

دو رقم سمت راست پلاک ها نشان دهنده شهرستان محل سکونت مالک است:

پلاک مناطق آزاد تجاری

این نوع پلاک ویژه مناطق آزاد تجاری می باشد. این پلاک به شکل مستطیل می باشد و برخلاف سایر پلاک های مورد استفاده اندازه آن به صورت استاندارد آمریکایی(پلاک های استاندارد آمریکایی دارای12 اینچ طول و 6 اینچ عرض هستند) می باشد.در سمت راست و قسمت بالای ان عدد پنج رقمی به فارسی و در قسمت پایین آن عدد پنج رقمی به لاتین نوشته شده ودر سمت چپ این پلاک یک نوار آبی وجود داردکه در قسمت بالا پرچم جمهوری اسلامی ایران ومخفف I.R.IRAN به معنی جمهوری اسلامی ایران و در قسمت پایین آن نشان منطقه آزاد تجاری و نام ان به لاتین نوشته شده است. اعداد و حروف این پلاک مشکی بوده و بر روی یک پس زمینه سفید رنگ چاپ میشود.

ارس

اروند 

انزلی 

چابهار 

قشم 

کیش 

ماکو 

نگارخانه 

پلاک های قدیمی

جستارهای وابسته 

• پلاک مناطق آزاد
• پلاک های بین المللی
• پلاک نظامی
• تشخیص خودکار شماره پلاک خودرو
• مراکز تعویض پلاک خودرو در ایران
• پلاک وسیله نقلیه

منابع 

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Vehicle registration plates of Iran»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۸ مارس ۲۰۱۱).