امکان ارسال ديدگاه شما در اين باره، در قالب ارسال نظر در انتهاي همين صفحه قرار دارد. صاحبان وب سايت ها و فعالان اينترنتي مي توانند با ايجاد صفحه شخصي از امکان ارسال محتوا: مقالات, لينک, آگهي و...برخوردار شوند. امکانات و خدمات ما را مقايسه کنيد!

تیتر : اطلاعات جامع و علمی درباره گیاه دارویی چای ترش ( چای مکی ) 1
خلاصه : معرفی گیاه، تاریخچه، انواع گونه ها، موارد استفاده
متن کل خبر : معرفی گیاه دارویی چای ترش

مقدمه
  اطلاع رسانی بیات کارز  :  گیاهان از ابتدای تمدن بشرتاکنون کاربردهای متنوعی داشته اند گروهی به عنوان ماده غذایی تامین کننده نیازهای تغذیه ای هستند، گروهی خاصیت دارویی داشته و تسکین دهنده آلام جسمی می باشند. گیاهان دارویی اگر چه از دیر باز برای آدمیان آشنا و در بسیاری از مواقع مرهم دردهای بشر بوده است. اما پیشرفتهای علمی و فناوری طی دو دهه اخیر اهمیت و نقش سازنده گیاهان دارویی در تامین نیازهای بشر به ویژه در حیطه دارو و درمان دو چندان ساخته است. همچنین با توجه به عوارض جانبی ناشی از استفاده داروهای شیمیایی بیشتر کشور های دنیا به داروهای گیاهی و گیاه درمانی روآورده اند. تا بدانجا که 80 درصد داروهایی عرضه شده در برخی کشورها منشا گیاهی و طبیعی دارد. کشور ایران داراي شرایط آب و هوایی متنوعی می باشد 11 اقلیم از 13 اقلیم جهانی، که این امر خود موجب تنوع رشد گیاهان مختلف منجمله گیاهان دارویی شده است. بهره برداری از این گياهان هنوز آنطور که در کشورهای مترقی دنیا معمول است در کشور ما مورد توجه قرار نگرفته است. علت آن عدم شناخت مردم از خواص این گیاهان می تواند باشد امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا من جمله شرق آسیا، اروپا گرایش شدیدی به جمع آوری و همچنین تولید گیاهان دارویی بوجود آمده است. استان سیستان و بلوچستان بدلیل برخورداری از تنوع اقلیمی، محل و رویشگاه طبیعی تعداد زیادی از گیاهان دارویی می باشد. از بین 295 گونه گیاه دارویی که در سطح استان جمع آوری شده 190 گونه از لحاظ نیاز اکولوژیک در کشور هند مشترک هستند که این نشان از دامنه سازگاری بالای این گونه های با ارزش با شرایط محیطی مختلف دارد که با کشت گونه های مستعد گیاهان دارویی در دو فصل زارعی (پائيز و بهار) اولا گامی در جهت تغییر در الگوی کاشت ثانیا افزایش در آمد کشاورزان منطقه و اشتغالزایی ثالثا گامی در حفظ و نگهداری ذخایر ژنتیکی گیاهی منطقه برداشه شود. براساس گزارش FAO ارزش صادرات گیاهان دارویی در سال 1995 در چین بالغ به 880 میلیون دلار بوده است. چاي مكي گياهي دو منظوره است كه اجزاي مختلف آن ميوه، فيبر، چوب مورد استفاده قرار مي گيرد به طور كلي در بسياري از كشورها، كاسبرگ اين گياه به خاطر خواص دارويي و همچنين در صنايع غذايي استفاده مي شود و الياف و چوب آن در توليد خمیر كاغذ مورد استفاده قرار مي گيرد. اين گياه در ايران مي تواند بعنوان يك محصول جديد مطرح باشد. در زراعت هر گياه دارويي، استفاده از حداكثر ظرفيت محيط و تعيين مناسب ترين شرايط رشد، در راستاي افزايش عملكرد و حداكثر رسانيدن بهره وري، امري مهم و مد نظر مديريت زراعي مي باشد .

تاريخچه چاي مكيبيش از 300 گونه از اين گياه در سراسر جهان در مناطق گرمسير و نيمه گرمسير يافت مي شود. موطن اصلي اين گياه غرب آفريقا است و امروزه در سطح وسيعي در غرب آفريقا، آسيا، استراليا از هند تا مالزي، اتريش، آمريكاي مركزي و بسياري از كشور‍ هاي گرمسير كشت مي شود. دانه ها توسط برده هاي آفريقايي به دنياي جديد آورده شده است. اين گياه در نواحي توليد كننده به نام روسل در ساوانا نيجريه از بيشترين محبوبيت و پذيرش برخوردار است و در اين منطقه به صورت گياه زراعي كشت مي شود ( Ibrahim,1998) ((Morton,1987. خوراكي بودن كاسبرگها در جاوا در سال 1687 ثبت شده است. روسل در برزيل در قرن 17 و در جامائيكا در سال 1707 و در گواتمالا در سال 1840 كشت مي شده است( (Morton,1987. در سال 1909 حدود 6/1 هكتار در كوئيزلند كشت مي شده است. در ايسلند شخصي به نام مایو و گياه شناسان ديگر تخمين زدند كه در ايسلند و هاوايي سطح زیر كشت روسل 81 هكتارمي باشد. چاي مكي بومي ايران نمي باشد و كشت اين گياه در ايران تنها در سيستان و بلوچستان گزارش شده است (خورسندي ، سيد هادي 1380). سطح كشت چاي مكي در استان سيستان و بلوچستان 80 هكتار مي باشد كه در زابل در سال 1379 در پژوهشكده كشاورزي زابل كشت شده است. پراكنش اين گياه در استان سيستان و بلوچستان مطابق نقشه زير ذكر شده است (صندوقداران، 1379).


خصوصيات گياه شناسي
چاي مكي با نام علمي ( Hibiscus Sabdariffa) از خانواده مالواسه (Malvaceae)، گياهي يكساله، شاخه دار، ارتفاعي حدود 429- 64 سانتي متر، رنگ آن سبز تيره متمايل به قرمز (Duke,1983). داراي پايه كروموزومي) 18=(x مي باشد و بصورت تتراپلوئيد )72=n4 (وجود دارد (James&ampDuke,1983). برگها متناوب، رگبرگها پنجه اي و برگها داراي 7- 3 لوب و حاشيه برگها دندانه اي، بدون كرك، دمبرگ بلند يا كوتاه دارند (James&ampDuke,1983). گلها بزرگ و دمگل كوتاه، رنگ آن قرمز متمايل به زرد با مركز تيره، هرمافروديت مي باشد. ميوه ها 5/2 سانتي متر طول دارند و بوسيله كاسبرگهاي گوشتي مانند كه محتوي 34- 22 دانه در هر كپسول مي باشد احاطه شده اند، دانه ها به رنگ قهوه اي تيره و جوانه زني بذر بصورت اپي ژيل ( برون زميني ) مي باشد. گياهي خودگشن و اين مقدار از 68 %– 2% متغير و توسط حشرات هم گرده افشاني مي شود. داراي يك ريشه راست و عميق و قابل نفوذ مي باشد (Duke,1983). نام محلي اين گياه علاوه بر روسل در نواحي انگليسي زبان سورل، روزل، سورل قرمز، سورل جامائيكايي، سورل هندي، سورل گينه اي و در فرانسه اوسلد و در آفريقاي شمالي و خاور نزديك روسل کاکاد ناميده مي شود. در ايران اين گياه و محصول كاسبرگ آن بنامهاي چاي مكي يا چاي مكه، چاي قرمز و چاي ترش شناخته مي شود .

واريته هاي متعددي شناخته شده اند كه معروفترين آنها عبارتند :
1- واريته سابداريفا
گياهي يكساله، راست، درختچه اي، انبوه، ارتفاع ( 4/2 ) متر، ساقه اي قوي، صاف يا نسبتاً صاف، استوانه اي شكل و قرمز مي باشد. برگها بزرگ، منفرد و متناوب با رگبرگهاي پنجه اي قرمز رنگ ( 12 – 5/7 ) سانتي متر طول، سبز رنگ و با دمبرگ كوتاه يا بلند هستند . برگها در گياهچه ها ي جوان و برگهاي بالايي گياهان پير ساده و شبيه هم هستند. برگهاي پايين تر 5 – 3 و يا حتي 7 لوب عميق دارند. حاشيه برگها دندانه اي است. گلها به صورت منفرد در زاويه برگ ايجاد مي شوند، ( 5/12 ) سانتي متر عرض داشته و به رنگ زرد يا نخودي مي باشد. گلبرگها سفيد با مركز قرمز رنگ در پايه ميله پرچم واقع شده اند و زمانيكه در انتهاي روز، پژمرده مي شوند رنگ آنها بنفش مي گردد. داراي كاسبرگ خوراكي قرمز تا زرد كمرنگ، كه اين واريته الياف كمتري دارد (Duke,1983). كاسبرگ به رنگ قرمز مي باشد و از 5 کاسبرگ بزرگ با يك اپي كاليكس 12- 8 قسمتی، تشكيل يافته و پيرامون پايه مي باشد كه شروع به بزرگ شدن، گوشتي شدن، انحنا يافتن همراه با آبدار شدن و (7/5 – 2/3 ) سانتي متر طول داشته و كپسول هاي مخملي را كاملاً احاطه، كه اين كپسول ها 2- 5/1 سانتي متر طول دارند، كپسولها قبل از رسيدن سبز، 5 برچه اي بوده و در هر برچه 2 رديف دانه وجود دارد كه در هر رديف 4- 3 دانه قهوه اي روشن كليوي شكل، 5- 3 ميلي متر طول و كاملاً كرك دار هستند. كپسولها در موقع خشك شدن قهوه اي و در اين زمان دانه ها رسيده مي باشند و با شكاف هاي اوليه كپسول باز مي شود و دانه ها ريزش مي كند(Morton,1987 ). ( 56 و59). در آفریقا در خط استوا گیاهان وحشی این گونه در نقاطی که درجه حرارت بین 15 تا 30 درجه سانتی گراد باشد رشد می کند. چای ترش گیاهی خود گشن می باشد و به دلیل گرده افشانی توسط حشرات میزان کمی هم دگرکشنی در آن صورت می گیرد،که بین 68/0 -2/ درصد متغیر است. پایه کروموزومی چای ترش 18=X بوده و عمدتاً به صورت آلوپلی پلوئیدی (72=n 4) وجود دارد. در گیاه چای ترش صفت ساقه قرمز غالب بوده و رنگ سبز ساقه یک صفت مغلوب است (بوته های همو زیگوت دارای ساقه به رنگ سبز می باشد) و همچنین شکل لوبی در برگها نسبت به شکل غیر لوبی غالب می باشد یا بریدگیهای کم عمق برگ بیشتر انواع خوراکی نسبت به بریدگیهای عمیق حالت مغلوب را نشان می دهد (70و71).

2- واريته آلتيزيما
گياه يكساله، كم شاخه ، راست ، با ارتفاع ( 8/4 ) متر مي باشد. بيشتر بخاطر الياف كشت مي شود و از كاسبرگ آن كمتر استفاده مي شود ( Duck,1983). در هندوستان، هند شرقي، نيجريه و تا اندازه اي در بعضي از نقاط گرمسير در آمريكا كشت مي شود. ساقه هاي اين واريته سبز و برگهاي آن سبز، گاهي برگها رگبرگهاي قرمز دارند. گلها به رنگ زرد و كاسبرگهايش قرمز يا سبز، غير گوشتي، خاردار و مصرف غذايي ندارد ( Morton,1987 ) .


3- ريكو
در سال 1912 نامگذاري شد. گياهي با رشد نسبتاً كم، بوته اي، معمولاً برگها ساده كه در مدت زمان طولاني بوجود مي آيند و اغلب مواقع داراي 3 لوب مي باشند. گلها داراي چشم ها ( نقاط ) قرمز تيره و دانه هاي گرده آن زرد طلايي است. كاسبرگ در زمان بلوغ داراي 5 سانتي متر طول و 2/3 سانتي متر عرض دارد. براكته ها ( برگك ها ) به صورت افقي هستند. بيشترين محصول هر گياه كاسبرگ آن است براي آب ميوه و شربت استفاده مي شود و رنگ آن قرمز تيره است ( Morton,1987 ).

4- ويكتور
گياهي با ارتفاع 13/2 متر ، راست و تنومند است . گلها داراي چشم ها ( نقاط ) قرمز تيره و دانه هاي گرده قهوه اي طلايي مي باشد. ويكتور در بعضي جاها زودتر نسبت به ريكو شكوفه مي دهد. كاسبرگها نسبت به كاسبرگهاي ريكو بلندتر هستند. براكته ها ( برگك ها ) بلند تر ، طولاني تر و داراي فرورفتگي به سمت بالا هستند . و عصاره آن در آب ميوه، مربا و شربت مصرف مي شود و كاملاً قرمز است ( Morton,1987 ).

5- آرچر
اين گياه بعضي اوقات روسل سفيد ناميده مي شود . گياهي بلند و قوي شبيه ويكتور ولي ساقه هاي آن سبز رنگ است . گلها زرد و دانه هاي گرده قهوه اي است. كاسبرگها سبز رنگ يا سبز متمايل به سفيد و كوچكتر نسبت به دو واريته ديگر، اما محصول این گياه خيلي بيشتر است. عصاره و آب ميوه و ديگر محصولات تقريباً بدون رنگ است . ميوه هاي سبز روسل رشد داده مي شود در سرتاسر سنگال ، مخصوصاً در ناحيه كاپ ورت مثل يك سبزي بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرد (Morton,1987 ) .

6- ساير واريته ها:
واريته هاي خوراكي چاي مكي، مصري ( V.Masri )، سوداني(V.Sudani ) ، (Sabhi 17 dark color ) ، (Sabahia 17 light color ). تعدادي از واريته هاي فيبري چاي مكي عبارتند از Hs24 , Hs7910 , Hs4288 , Amv1 , Amv2 , Asop3
اكولوژي چاي مكي
بهترین نواحی کشت این گیاه نقاطی است که دارای 125 میلی متر بارندگی و حداقل دمایی 15 درجه سانتی گراد در اول فصل رشد باشد. آب وهوای مطلوب باعث رشد سریع و منظم می شود در این نواحی درجه حرارت نباید کمتراز 21 درجه سانتی گراد برای 4 تا 8 ماه باشد (59). زمان کشت گیاه بسته به نوع استفاده آن فرق می کند در فلوریدای جنوبی اگر منظور تولید کاسبرگ باشد کشت از اردیبهشت تا اواخر خرداد ماه انجام می شود و اگر منظور استفاده از شاخ و برگ آن باشد کشت در اسفند ماه صورت می گیرد (48).

1- درجه حرارت
اين گياه در طول رشد به 8- 4 ماه درجه حرارت شبانه بيشتر از 21 درجه سانتي گراد نياز دارد. درجه حرارت مناسب براي جوانه زني بذر 35 – 25 درجه سانتي گراد و 12 ساعت روشنايي و 12 ساعت تاريكي مي باشد (Duke,1983 ). چاي مكي به يخبندان بسيار حساس ، و در نواحي گرمسيري و نيمه گرمسيري تا ارتفاع 900 متري از سطح دريا بيشترين رشد را دارد. درجه حرارت مناسب براي رشد 5/27 –5/12 درجه سانتي گراد است (Duke,1983 ). اين گياه به متوسط دما 15 درجه سانتي گراد در زمستان و 28 درجه سانتي گراد در تابستان نياز دارد . محدوده دمايي مناسب براي رشد بين36- 10 درجه سانتي گراد و اپتيمم دما بين 32- 16 درجه سانتي گراد است. در محدوده طول جغرافیایی 100 درجه و 300 درجه عرض جغرافیایی رشد می کند گیاهی سه کربنه بوده بسته به نوع استفاده 8-4 ماه زمان نیاز دارد. چای ترش به یخبندان حساس می باشد و بیشترین رشد را در نواحی گرمسیری و نیمه
گرمسیری دارد. (41).

2 - نور
چاي مكي گياهي سه كربنه(3 C)و به 13 ساعت نور خورشيد در طول 5- 4 ماه اول رشدش نياز دارد تا از گلدهي زودرس آن جلوگيري شود. اين گياه را بايد در مناطق با نور كافي كشت كرد و از كشت و كار آن در مكان هاي سايه خودداري كرد. همچنين روشنايي بلند مدت به صورت 4- 3 ماهه از عوامل بحراني رشد است (Duke,1983 ). چاي مكي گياهي روز كوتاه كه به تغييرات طول روز بسيار حساس است . گلدهي وقتي روزها كوتاهتر مي شونداتفاق مي افتد ، تعيين تاريخ كاشت بيشتر تحت تاثير طول روز ، و كمتر تحت تاثير نياز رطوبتي قرار مي گيرد. اين گياه از نظر واكنش نسبت به طول روز يك گياه آمبي فتوپريوديك است ( يعني گلدهي آن هم در روزهاي كوتاه و هم در روزهاي فوق العاده بلند انجام مي گيرد). گلدهي اين گياه در شرايط روز كوتاه و نور مداوم القاء مي شود. اين گياه فتوپريوديسم مشخص دارد و در محيط هاي مناسب كشت در روزهاي كوتاه با 11 ساعت گلدهي مي كند. در كشور امريكا اين گياه به علت روز كوتاه و يا زمستان زودرس گل نمي دهد (Duke,1983 ). گل دادن با كوتاه شدن روزها و كاهش شدت نور تحريك مي شود.

3- رطوبت
اين گياه با اقليم هاي استوايي كه ريزش باران ساليانه به مقدار 2000- 1500 ميلي متر و با ارتفاع 600 متر از سطح دريا تطابق بيشتري دارد (Duke,1983 ) و همچنين گزارش شده است كه در برابر باران ساليانه به مقدار 4290- 640 ميلي متر مقاوم است ( James & Duke,1983 ). اين گياه به بارندگي ماهيانه از 250- 125 ميلي متر در 4- 3 ماه اول رشد و حدود 1820 ميلي متر در طي فصل رشدش نياز دارد (Morton,1987). اين گياه دوره هاي خشكي را تحمل مي كند و دوره هاي خشكي در ماههاي آخر رشد مطلوب مي باشد جايي كه بارندگي كم و ناكافي باشد آبياري به طور منظم مي تواند نتيجه موثري داشته باشد. ميزان بارندگي ساليانه مناسب براي رشد3500 - 500 ميلي متر است و مناسب ترين بين 3000 - 1000 ميلي متر است. بعضي واريته ها محصول رضايت بخشي را در نواحي گرم و مرطوب مي دهند، اگر چه اغلب آنها اندكي به خشكي مقاومند. ميزان رطوبت نسبي هوا تقريباً 85 - 75 درصد در طول دوره رشد مناسب مي باشد (Morton,1987). آبیاری به طور منظم در نقاطی که این میزان بارندگی وجود ندارد ضروری می باشد. معمولا در این نقاط زمان آبیاری هر 15 تا 20 روز در طی کشت می باشد. در دو مرحله نیاز آبی گیاه افزایش می یابد.

4- خاك
اين گياه در تمام خاكها، سبك(شني)، متوسط (لومي)، سنگين(رسي) البته با داشتن زهكشي مناسب خوب استفاده مي كند و همچنين از نظرpH مي تواند خاكهاي اسيدي، خنثي، قليايي را تحمل كند. نياز به خاكهاي مرطوب دارد. خاك به طورمتوسط بايد داراي34 درصد رطوبت باشد. تغييرات رطوبت خاك بين 14 درصد براي فصل خشك و 60 درصد براي فصل پر آب فرق مي كند. اين گياه خاك فقير را بخوبي تحمل مي كند و در خاكهاي لومي شني با هوموس مناسب به خوبي رشد مي كند. بيشتر ترجيح داده مي شود در خاك كود داده شده با زهكشي مناسب كشت داده شود (Huxley,1995). اين گياه به يك خاك نفوذپذير نياز دارد. خاك لومي شني كه داراي هوموس باشد مناسب است. بنابراين با خاكهاي متنوعي سازگار است و به شرايط غرقابي يا آب ايستادگي متحمل نخواهد بود (Morton,1987). pH مناسب براي اين گياه 5/8 – 5/4 و اپتيمم بين 5/7 – 5/5 مي باشد (Duke,1983 ).

تركيب شيميايي چاي مكي
كاسبرگ
1- موسيلاژ : كربوهيدراتي هستند با ساختمان شيميايي بسيار پيچيده و با وزرن مولكولي زياد، که بسته به نوع گونه میزان آن تغییر می کند، ماكزيمم محتوي موسيلاژ براي گونه هاي آمريكاي مركزي و مصري 28-24 درصد و براي گونه هندي 15 درصد مي باشد كه اين ميزان 35-22 روز بعد از گل دهي حاصل مي گردد (Khafega,1980). بالاترين مقدار پكتين در كاسبرگهاي اين گياه 45/2 درصد مي باشد (Khafega,1980). مواد پكتيني شامل 5/64-63 درصد اسيد گالاكتورونيك مي باشد كه عمدتاً به صورت نمك هاي منيزيم و كلسيم مي باشد. پلي ساكاريدهاي همراه با پكتين عمدتاً آرابينوز، گالاكتوز مي باشد .(Franz,1992) كاسبرگ خشك شده شامل گوسي پتين فلانوئيد، هيبيستين، سابدارتين مي باشد. ماده اصلي رنگي هبيسین است كه به عنوان يك دافني فيلين ( نوعي دارو ) گزارش شده است. مقدار كمي دلفي نيدين 3- مونوگلوكوزيد، سيانيدين 3- مونوگلوكوزيد و دلفی نیدین نيز وجود دارد و درجه سمي بودن آن پايين است. ماکزیمم مقدار قندها در این گیاه در حدود 5-3 درصد بوده که در 30 روز پس از گل دهی حاصل شده است و با کامل شدن رشد کاسبرگ میزان نشاسته کاهش یافته و به 2 درصد وزن خشک می رسد (35 و 52).اسید گالاکتورونیک 5/64-63 درصد مواد پکتینی را شامل می گردد که به صورت نمکهای منگنز، کلسیم موجود می باشد. از پلی ساکاریدهای همراه با پکتین می توان به آرابینوز، رامینوز و گالاکتوز نام برد. ماکزیمم میزان پکتین در کاسبرگهای این گیاه 4-2 درصد می باشد (69 و 73).

2- آنتوسيانين
مقدار آنتوسيانين كاسبرگها بين 5/2-7/1 درصد وزن خشك مي باشد، اين ميزان در چاي مكي واريته سابداريفا 66-37 صدم وزن خشك گزارش شده است. سيانيدين 3- گلوكوزيد و سيانيدين 3- سامبوبيوسايد از آنتوسيانين هاي اصلي اين گياه مي باشند. زمان رسيدن به ماگزيمم محتواي آنتوسيانين در گونه هاي مختلف متفاوت است، براي نژاد مصري 45-30 روز بعد از گل دهي، در نژاد هندي 45-35 روز بعد از گلدهي، در نژاد سنگالي 50-40 روز بعد از گلدهي و در نژاد آمريكايي و تايلندي 50-45 روز بعد از گلدهي مي باشد.

دانه
1- چربي دانه
دانه هاي چاي مكي به عنوان يك منبع جديد از پروتئين و لیپيد مطرح مي باشد. دانه چاي مكي از 20 درصد روغن تشكيل شده است .(Komarov,1968) استرول هاي موجود در روغن دانه، 3/61 درصد بتا- سيتوسترول، كامپاسترول 5/16 درصد، كلسترول 1/5 درصد و ارگوسترول 2/3 درصد می باشد. اين روغن سرشار از اسيدهاي چرب غير اشباع حدود 70 درصد مي باشد كه اسيد لينولئيك فراوان ترين آنها (30-49 درصد) مي باشد. اسيد اولئيك (34 درصد، اسيد پالمتيك (35 درصد)، اسيد استاريك (4/3 درصد)، اسيد مرسيتيك (2 درصد)، اسيد پالمتيولئيك (2 درصد) از اسيدهاي چرب مهم دانه روغن اين گياه مي باشند James&ampDuke,1983)). دانه چای ترش حاوی 1/19 تا 22 درصد روغن است که غنی از اسید لینولئیک می باشد. روغن دانه این گیاه سطح بالایی از تری گلسیریدها و مقادیر نرمالی از استرولها و استرهای استرول را داراست. این روغن سرشار از اسیدهای چرب غیر اشباع (حدود 70 درصد) می باشد که اسید لینولئیک فراوان ترین آنها می باشد(65).

2- پروتئين دانه
دانه هاي چاي مكي 25-18 درصد پروتئين دارا مي باشند (Rao,1996). فراوانترين اسيد آمينه هاي ضروري لوسين، ليزين و فنيل آلانين مي باشد. و اسيد آمينه اسيداسپارتيك رايج ترين و اسيد هاي آمينه،ايزولوسين، تريپتوفان،والين و اسيد آمينه هاي سولفوري ازكمياب ترين اسيدهاي آمينه در دانه اين گياه مي باشد. پروتئين هاي دانه اين گياه درpH اسيدي و قليايي فوق العاده محلول و در4= pH كمترين حل شوندگي را دارد. مهمترین بخش پروتئینی چای ترش لگوبرلین ها بوده به طوریکه دانه های چای ترش به عنوان یک منبع پروتئین جدید بخصوص در جیره غذایی طیور مطرح می باشد، میزان پروتئین دانه های این گیاه 3/29 درصد می باشد (36 و 67).

3- ساير تركيبات شيميايي
مقدار كربوهيدرات دانه هاي چاي مكي تقريباً 6/26 درصد مي باشد . مواد معدني مهم در دانه ها پتاسيم ، منيزيم ، فسفر ، گوگرد ، كلسيم
مي باشد. میزان کربوهیدرات دانه های چای ترش 6/27 درصد می باشد. پتاسیم، سدیم، فسفر، گوگرد، منیزیم، کلسیم از مواد معدنی مهم در دانه می باشد (36 و 67). احتمالا گوسیپول، اسید و تانن به میزان کمی در دانه وجود دارد (61).

موارد استفاده چاي مكي
الف- استفاده هاي خوراكي
ا- كاسبرگ
كاسبرگ تازه براي سالاد، آشپزي با انواع آردها در پخت كيك، سوپ، سس، پودرهاي خوراكي، استفاده مي شود ( Facciola,1990 ). كاسبرگ داراي مقدار زيادي اسيد سيتريك و پكتين مي باشد كه براي درست كردن مربا، ژله، مفيد مي باشد ( Duke,1983 ). به عنوان مكمل رنگ قرمز در چاي گياهي ( Down,1995 ) و به عنوان منبع جايگزين قهوه مي باشد( Facciola,1990 ). كاسبرگ تازه پس از جوشاندن با شكر براي درست كردن شيريني استفاده مي شود (Facciola,1990 ) . يكي از مشهورترين نوشيدني هاي تابستاني مكزيك است. در مصر روسل در تابستان به صورت سرد و در زمستان گرم مصرف مي شود. در جامائيكا يك نوشيدني قديمي كه در هنگام كريسمس مصرف مي شود ( Morton, 1987 ). امروزه، گياه روسل مورد توجه فراوان به عنوان غذا مي باشد و داروسازان بيشتر نگران اين هستند كه احتمال دارد بعنوان محصول غذايي طبيعي و يك جانشين براي بعضي رنگ هاي تركيبي مورد بهره برداري قرار مي گيرد (Morton,1987 ). میوه های چای ترش در افریقا پس از چیدن از گیاه شسته شده سپس یک برش در زیر کاسبرگها ایجاد می کنند تا کاسبرگها از کپسول بذر جدا شده به صورت تازه خوری و به سالاد های میوه افزوده می شوند (56 و62). کاسبرگ این گیاه که به نام کاراک یا کاراکاد موسوم است طعمی ترش مزه داشته که به علت مقدار زیاد اسید سیتریک می باشد که همراه با اسید مالیک و مقدار کمی اسید تارتاریک در قطعات کاسبرگ وجود دارد. اسیدیته آن بر حسب اسید سیتریک در حدود 16 درصد بوده که به علت وجود موسیلاژ حالت ملایم تری در هنگام مصرف به این قطعات می دهد. اغلب مانند یک غذای فرعی پخته و با بادام زمینی سائیده شده و مصرف می شود (54). در پاکستان از ترکیبات شیمیایی چای ترش به خصوص پکتین آن در صنعت آب میوه استفاده می شود. در هند غربی و آمریکای مرکزی اسانس چای ترش را برای تولید نوشابه هایی مانند لیمونا که از کاسبرگ آن تهیه می شود و به عنوان یک نوشیدنی مورد استفاده قرار می دهند. مصریها چای ترش را در یک پارچ سفالین با کمی زنجبیل رنده شده و به میزان دلخواهی شکر و یخ مخلوط کرده و به عنوان یک نوشیدنی سنتی مصرف می کنند(56). بومیهای منطقه استوایی غرب افریقا جهت درست کردن یک نوشیدنی آب جوش را بر روی کاسبرگ چای ترش ریخته و در طول یک شبانه روز به حالت خود باقی گذاشته سپس مصرف می کنند (33). در ایالات متحده آمریکا اداره کنترل تغذیه و دارو اجازه استفاده از عصاره های این گیاه در مشروبات الکلی را داده است چون میزان جذب الکل را در بدن کاهش می دهد. برگهای جوان و ریشه های نرم چای ترش در سالادهای خام مصرف می شوند، یا مانند سبزیجات به تنهایی و یا ترکیب با سایر سبزیجات یا با گوشت و ماهی پخته می شوند ( 41 و49)، برگها و دانه های پودر شده در آفریقای غربی خورده می شوند. برگهای پخته گیاه در نواحی محل رویش به مصارف تغذیه می رسند. رنگدانه های قرمز موجود در کاسبرگ گوشتی آن در صنایع غذایی و آرایشی مورد استفاده قرار می گیرد (66). میزان آهن و منگنز کاسبرگ گیاه وقتی از 15 به 30 روز می رسد بالا رفته و در عوض محتوای روی و کلسیم آن پائین می آید. البته بر اساس واریته های مختلف این الگو تا اندازه ای متفاوت است ولی میزان مواد معدنی در این دوره بیشتر است. می توان با مخلوط کردن پودر کاسبرگ چای ترش با آرد گندم نان غنی از آهن تهیه نمود(35).

2- برگ
برگهاي جوان و ساقه هاي نازك بيشتر در سالاد استفاده مي شود(Kunkel,1984 ). برگهاي سبز پخته شده يا تركيب با ساير سبزيجات، گوشت و ماهي مصرف مي شود (Morton, 1980 ). برگ سبز به عنوان سبزی خوراکی کاربرد دارد.

3- دانه
دانه ، بيشتر براي پودر در سوپ هاي روغني و سوسيس مورد استفاده قرار مي گيرد (Kunkel,1984). همچنين دانه ها به عنوان جايگزين قهوه به علت وجود خواص محرك جنسي استفاده مي شود (Duke,1983 ). دانه هاي اين گياه ادرار آور است . روغن قهوه اي حاصل از دانه هاي اين گياه در التيام زخم ها و بيماري ها موثر است ( Morton, 1987). در هند از دانه هاي اين گياه به عنوان يك دارو براي سستي، گيجي و سوء هاضمه استفاده مي شود و دانه آن غنی از چربی و پروتئین می باشد (61).

4- ريشه
ريشه، خوراكي مي باشد اما زياد مورد استفاده قرار نمي گيرد، زيرا حالت پودري كمتري دارد ( Cribb&ampan_dy,1967 ).
استفاده هاي پزشكي
روسل خنك كننده و آرام بخش، كه بيشتر در موارد موضعي استفاده مي شود. همچنين تاثيراتي براي پايين آوردن تب دارد. برگهايش
خاصيت ضد اسكوربيك ( كمبود ويتامين C ) و مصارف تغذيه اي دارد (Duke,1983 ). برگها در درمان سرماخوردگي، سرفه و در بعضي موارد به عنوان ضماء روي آبسه استفاده مي شود. ميوه ها نيز ضد اسكوربيك مي باشد(Duke,1983 ). گل ها حاوي گوسي پتين،آنتوسيانين، گليكوسايد، هيبسين مي باشد (Duke,1983 ). همچنين انرژي زا، باعث كاهش فشار خون، در درمان سوء هاضمه و ناراحتي هاي كبدي استفاده مي شود. كاسبرگ در آب جوشيده مي شود و به عنوان يك نوشيدني براي افرادی که داراي حملات قلبي هستند استفاده مي شود. از كاسبرگ خشك در نيجريه يك نوشيدني غير الكلي به نام زبو بدست مي آيد. اين نوشيدني در مقايسه با ساير نوشيدني هاي بدون الكل بسيار ارزان مي باشد ولي بواسطه عمر بسيار كوتاه آن (24 ساعت در دماي اتاق ) اگر منجمد نشود از قابليت پذيرش محدودي برخوردار است. كاسبرگ باعث كاهش فشار خون و داراي خواص آنتي اسكوربيك مي باشد. دانه ها نيز تقويتي و تب بر هستند. ريشه تلخ آن حالت تقويتي دارد و در گزارشات بيشتر به عنوان ضد عفوني كننده، تقويتي، هضم غذا، تقويت جنسي، سرطان، سرماخوردگي، سرفه، تب، حملات قلبي، بيماري هاي عصبي استفاده مي شود (Duke,1983 ). همچنين باعث كاهش ميزان جذب الكل و كاهش شدت اثرات الكل مي شود (Duke,1983 ). همچنين از گلبرگ آن يك نوع رنگ زرد بدست مي آيد كه مصرف پزشكي دارد (Komarov,1968 ). فشار خون سیستولیک بیماران گروه تجربی در مقایسه با زمان قبل ازمصرف در روز دوازدهم 2/11 درصد و سه روز پس از قطع مصرف چای فشار خون سیستولیک گروه تجربی و شاهد به میزان 9/7 درصد و فشار دیاستولیک آنها به میزان 6/5 درصد افزایش یافت. التهابات روده ای را فعال می نماید و غلظت خون را بالا می برد. برگهای آن خاصیت آرام بخش دارند و در درمان سرفه مورد استفاده قرار می گیرند(11).

ساير استفاده ها
الياف بدست آمده از ساقه در صنعت نساجي، نخ و ريسمان استفاده مي شود. دانه و كنجاله بذر نيز در تغذيه طيور استفاده مي گردد(Komarov,1968 ). برای پاسخ دادن به تقاضای روز افزون صنعت کاغذ سازی به تولید منابع فیبری اهیمت زیادی داده شده است، بسیاری از گونه های گیاه فیبر دار مورد شناسایی کشت و مورد ارزیابی قرار گرفته است. از چای ترش به دلیل دارا بودن فیبر و میزان سلولز بالا کاغذ با کیفیتی تولید می شود لذا درصنعت کاغذ سازی اهمیت زیادی یافته است (52). این گیاه در صنعت نساجی و تهیه زغال چوب هم استفاده می شود (31). دانه و کنجاله بذر چای ترش در تغذیه طیور استفاده می گردد، کنجاله حاصله پس از روغن کشی حاوی مقادیر کمی از مواد ضد تغذیه ای از قبیل تانن، باز دارنده آلفا آمیلاز، بازدارنده پروتئازها، گوسیپول و اسید فایتیک است. قیمت کنجاله دانه چای ترش در کشور نیجریه قیمت کنجاله سویا است، بنابراین استفاده از آن در جیره طیور باعث کاهش قیمت جیره نسبت به کنجاله سویا می شود (65). در گذشته از این گیاه و گونه دیگری از آن برای انعقاد شیره کائوچوک حاصل از لندولفیا استفاده شده است(9 و45).

ارزش غذايي
كارشناسان تغذيه معتقدند دم کرده برگ این گیاه منبعی غنی از آهن و مس می باشد(39 و41). از پودر خوب آسیاب شده کاسبرگ می توان به عنوان طعم دهنده در کیک، شکلات، بستنی نیز استفاده نمود. با آسیاب کردن کاسبرگها و خیساندن آنها در آب و سپس صاف کردن می توان نوشیدنی خوش طعمی درست کرد (54). کاسبرگهای تازه حاوی کلسیم، نیاسین، آهن، ریبوفلاوین و رنگیزه هیبستین می باشد که یک آنتوسیانین است. کاسبرگهای خشک شده محتوای هیبستین، سابدارتین و فلونوئید گوسی پتلینت است(Morton,1987 ).

امکان ارسال ديدگاه شما در اين باره، در قالب ارسال نظر در انتهاي همين صفحه قرار دارد. صاحبان وب سايت ها و فعالان اينترنتي مي توانند با ايجاد صفحه شخصي از امکان ارسال محتوا: مقالات, لينک, آگهي و...برخوردار شوند. امکانات و خدمات ما را مقايسه کنيد!