عطسه یکنوع مکانیزم دفاعی می‌باشد که جهت دفع مواد محرک محیط داخل بینی انجام می‌شود، این مواد محرک ممکن است داخلی یا خارجی باشند.
مفاهیم کلی
وجود یک شی خارجی و خصوصا نرم و سبک ، سریعا موجب ایجاد عطسه می‌گردد تا مواد خارجی ، از
بینی خارج شود. داخل حفرات بینی بوسیله
بافت پوششی دربرگرفته شده که شامل
مژه
، سلولهای بویایی و سلولهای محافظ می‌باشند. اما قبل اینکه شی خارجی
بتواند مژه‌ها را به حرکت وادار کند، این شی به غشای مخاطی روی لایه پوششی
برخورد میکند و همین باعث تحریک
سلولهای عصبی واقع در بافت پوششی می‌شوند و پیام به
هیپوتالاموس
مغز رفته و موجب تشخیص یک بوی خاص می‌شود. اما چگونه عطسه اتفاق می‌افتد؟
برای ایجاد عطسه ، نیاز به حرکت در آوردن مژه‌های سطح پوشش بینی است در
واقع ، عطسه بیشتر تحت کنترل
حس لامسه است تا
چشایی.
رفلکس عطسه
رفلکس عطسه بسیار شبیه رفکلس
سرفه
است به استثنای اینکه به جای مجاری تنفسی تحتانی مربوط به مجاری بینی است.
استیمولوس ایجاد کننده رفلکس عطسه تحریک در مجاری بینی است و ایمپالسهای
مرکز رو از طریق عصب پنجم به پیاز مغز تیره می‌روند که در آنجا رفلکس عطسه
تحریک می‌شود. به این ترتیب مقدار زیادی هوا به سرعت از طریق بینی عبور
میکند و به این ترتیب به پاک کردن مجاری بینی از مواد خارجی کمک میکند.
زمانی که عطسه روی می‌دهد
قفسه سینه
شدیدا منقبض می‌شود. در همان زمان جعبه صدا بسته می‌شود بطوری که تا قبل
از باز شدن جعبه صدا ، هوا با فشار زیادی در پشت آن جمع می‌شود این حالت
انفجاری هوا مقدار زیادی از بلغم و مواد دیگری مانند میکروبهایی را که در
بینی جمع شده‌اند را پاک میکند و آن را با فشار خارج می‌سازد. این واقعیت
که سرفه و عطسه باعث گسترش بیماری می‌شوند حقیقتی انکار ناپذیر است و به
کودکان باید آموخت که در موقع عطسه دستمال جلوی دهان و بینی خود بگیرند.
عطسه و نور
مکانیزم ایجاد عطسه بین همه مردم جهان یکسان نیست بطوری که تنها 25
درصد مردم جهان هنگام نگاه به خورشید یا روشنایی زیاد ، عطسه می‌کنند که
این عکس‌العمل را عکس‌العمل عطسه آور نسبت به نور گویند. دانشمندان در این
مورد نظریات مختلفی دارند. بر اساس یکی از معروفترین نظریه‌ها ، عصب
جمجمه‌ای عامل عطسه ، با طریقی
عصب بینایی
(Optic) مرتبط است. زمانی که عصب بینایی به شدت تحریک شد، منقبض می‌شود. و
این فرایند بر عصب جمجمه‌ای عطسه اثر گذاشته و موجب عطسه کردن می‌گردد.
برخی
محققان عقیده دارند افرادی که آلرژی دارند استعداد بیشتری نسبت به عطسه در
مقابل نور دارند. در یک بررسی وقتی آلرژی آنها درمان شد، عطسه آنها در
مقابل نور کاسته می‌شود. نظریه دیگر ، حاکی از آن است که نور ، عصبهای
صورت را تحریک و در پی آن مخاط غشای بینی تحریک شده و عطسه اتفاق می‌افتد.
در آخر ، اگر چه هر کس به درستی نمی‌داند نور خورشید چرا سبب عطسه می‌شود
ولی به نظر می‌رسد این حالت بدون هیچ سود و زیانی برای فرد باشد.
عطسه و فشار آن
به علت فشار بالای عطسه در پرتاب کردن ذرات از بینی جلوگیری از آن در
برخی موارد به پارگی برخی عروق در سر یا گردن می‌انجامد و اگر شدت عطسه
خیلی بالا باشد ممکن است یک دنده انسان را بشکند.
عطسه و تعداد آن
چنانچه تعداد عطسه در حد متعادل باشد، نیازی به پیشگیری از آن نیست و
باید بدن را در کاربرد دستگاه دفاعی خود آزاد گذاشت . اما در صورتی که
تعداد بالای عطسه باعث آزار فرد گردد باید با داروهای ضد حساسیت آن را
درمان کرد چرا که یکی از علایم حاصل از
آلرژی ، عطسه می‌باشد. عطسه‌های پیاپی و پشت سر هم معمولا نشانه وجود آلرژی است اما تک عطسه معمولا نشانه
سرماخوردگی است. به علاوه در سرماخوردگی به ترشحات بینی ، زرد رنگ است، در صورتی که در آلرژی ترشحات بینی ، بی‌رنگ و رقیق می‌باشد.
حدیث و دعا در رابطه با عطسه
به نقل از خدمتکار حضرت حجت "عج" آمدده است که آنحضرت به ایشان فرمود:
"آیا تو را در مورد عطسه کردن بشارت بدهم؟" گفتم: آری. فرمود:
"عطسه علامت امان از مرگ تا سه روز است".
نیز در روایات آمده است بعد از عطسه ، انگشت روی بینی گذاشته و دعای زیر
را بخوانید: الحمد...رب العمالمین علی کل حال انی امنت برتکم فاسمعون
الحمدالله رب العالمین.
خرافات و عطسه
مردم مختلف در حدود عطسه ، عقاید مختلفی دارند. برخی ، به محض عطسه
فال حافظ یا استخاره قرآن را انجام می‌دهند. برخیها لفظا میگویند صبر آمد
و کار خود را متوقف می‌کنند و اگر موقع بیرون رفتن باشد، حتی ممکن است به
خانه برگردند. یا کفشهای خود را نگه به لنگه بپوشند، یا در کفشهای خود نمک
بریزند اما همه این اعمال به خاطر چیست؟ به این خاطر است که مردم در مورد
عطسه خاطره چندان خوشی ندارند.
مثلا آیا شنیده‌اند کسی در هنگام
عبور از خیابان عطسه کرد و همین موجب تصادف او گردید، یا اینکه آیا
برایتان اتفاق افتاده وقتی دستتان چایی است عطسه کرده و چایی رویتان و
موجب سوختن شما شود. اینها و هزاران مورد دیگر ، از جمله مواردی هستند که
اکثر مردم به عطسه و نتایج آن ، به دید منفی نگاه کنند و عطسه بیشتر از
آنکه آرامش دهنده و به عنوان یک سیستم دفاعی بدن باشد بلای جان بشر
می‌شود.
چشم انداز حبث
با در نظر گرفتن نتایج علمی کنونی در صدد مکانیسمهای دفاعی بدن و از
آن جمله عطسه ، اعتقاد به خرافات مساله واهی به نظر می‌رسد اما این عقیده
حتی در بین افراد با تحصیلات بالا ، نیز وجود دارد. اما احتمال این میرود
که در آینده از اعتقاداتی همچون وقت‌گیر و دست و پا گیر ، کاسته شود و جای
خود را به توجیهات علمی بدهد.
مباحث مرتبط با عنوان
فال عطسه در روز های هفته !!
فال عطسه روز جمعه
جمعه
ساعت اتفاق
۶-۷ صبح فکر کن
۷-۸ ص فامیل
۸-۹ ص زیبایی
۹-۱۰ ص مسافرت
۱۰-۱۱ ص رابطه
۱۱-۱۲ ظهز اولین عشق او هستی
۱۲-۱۳ ظ صحبت درباره تو
۱۳-۱۴ ظ مهمانی
۱۴-۱۵ عصز عاشق میشوی
۱۵-۱۶ ع دیدار
۱۶-۱۷ ع هیچ اتفاقی نمی افتد
۱۷-۱۸ ع خیانت کار نباش
۱۸-۱۹ شب ازدواج
۱۹-۲۰ ش با کسی دردودل میکنی مواظب باش
۲۰-۲۱ ش رنج میبری
۲۱-۲۲ ش کمی درباره خودت فکر کن
۲۲-۲۳ ش به حرف مردم اهمیت نده
۲۳-۰۰ ش مواظب باش
۰۰-۰۱ نیمه شب در خواب او را می بینی
پسنیده دیدم مطالبی از اهل بیت درباره عطسه بنویسم:
هرگاه عطسه کردی این دعا را بخوان:
امام صادق فرمودند:
هرکه عطسه کند و دست را بر روی بینی گذارد و بگوید:
الحمدلله رب العالمین کثیرا"کما هو اهلُهُ و صلی الله علی
محمدٍ النبی و اله و سلم از سمت او مرغی که از ملخ
کوچکتر و از مگس بزرگتر است به سمت عرش خداوند میرود
و در زیر عرش برای او تا روز قیامت استغفار میکند
در حدیثی دیگر فرمودند: کسی که عطسه کند تا هفت روز
از مردن ایمن است
مطلبی جالب:از حضرت رسول (ص) منقول است که فرمودند:
عطسه تصدیق میکند سخنی را که مقارن او واقع شود و
علامت راستی آن سخن است یعنی : اگر سخنی گفتیم
و فورا" خودمان یا اطرافیان عطسه ای کردیم دلیل بر درستی
آن است و اگر تصمیم به انجام داریم بهتر است انجامش دهیم
نه اینکه بگوییم صبر آمد باید صبر کنیم و انجام ندهیم!!!
از حضرت علی (ع) منقول است که هر که بعد از عطسه بگوید:
الحمدلله رب العالمين علي كلِّ حال درد گوش و درد دندان
نیابد و از حضرت امام صادق منقول است هر که عطسه
کسی را بشنود حمد الهی کند و صلوات بر محمد و اهل بیتش
بفرستد درد چشم و درد دندان به او نرسد و فرمود که این را
بگو اگرچه دریا در میان تو و او فاصله باشد در حدیث دیگر فرمود
برای رفع درد دندان و درد گوش که چون کسی عطسه کند
حمد خدا را بگوید در حدیث دیگر منقول است که ترسایی
عطسه نمود آن حضرت به او گفتند: یرحمک الله
در حدیث دیگر منقول است که چون مسلمانی عطسه کند
و ساکت بماند از برای علتی ملائکه از جانب او میگویند :
الحمدلله ربُ العالمین و اگر آن مسلمان این را بگوید ملائکه
میگویند :یغفرالله لک و فرمودند: عطسه نمودن بیمار
علامت عافیت او و راحت بدن اوست.
از امام صادق منقول است که فرمودند: عطسه نفع میبخشد
به بدن مادامی که زیاده از سه مرتبه نشود و چون زیاده
از سه مرتبه شود درد و بیماریست .
منبع: کتاب حلیة المتقین (آداب عطسه...صفحه ۳۰۵ پ۲و۳)
از حضرت رسول (ص) منقول است که چون کسی عطسه
کند او را دعا کنید اگرچه دریا در میان فاصله باشد
از امام رضا(ع) منقول است که دهن دره از شیطان است و
عطسه از جانب خداوند عالمیان است در حدیثی دیگر منقول
است که حق تعالی را نعمتهای بسیار بر بنده است در هنگام
صحت بدن و سلامتی اعضاء و جوارح بنده فراموش میکند
که خدا را بر آن نعمتها شکر کند پس به این سبب خداوند
امر میفرماید بادی را که در بدنش جولان میکند و از بینی اش
بیرون می آید.پس از این جهت مقرر نموده اند که در این حال
خداوند را حمد کندکه این حمد تلافی شکر آن نعمتها باشد
که فراموش نموده است .
حضرت امام محمد باقر (ع) فرمود که نیکو چیزی ایست عطسه
نفع میرساند به بدن و خدا را یاد می آورد.
منبع: کتاب حلیة المتقین (آداب عطسه...صفحه ۳۰۴ پ۳)
کلیه حقوق تحت مجوز