راه‌های افزایش درآمد از مقولاتی است كه همواره مورد تأمل و تفكر بسیاری از افراد و حتی سیاستگذاران بوده است، اما واضح است كه برای وارد شدن به این مقوله و تصمیم‌گیری برای آن باید ابتدا از درآمد و راه‌هایی كه می‌تواند ما را به هدف افزایش آن نزدیك كند، درك وسیعی داشته باشیم.

منابع درآمد خانوار

بیكاری فصلی و بیكاری پنهان در روستا، منبع بالقوه كسب درآمدهای نو

همچنین جوامع روستایی معمولاً تمام، یا بخش بزرگی از اعضای یك خانواده از راه فعالیت‌های بومی مانند كشاورزی، دامداری و... كسب درآمد می‌كنند. به عبارتی می‌توان گفت كسب و كارهای خانوادگی در روستا نقش اساسی در تولید درآمد برای خانوارهای روستایی دارد. اگر از این بُعد به قضیه نگاه كنیم، پس باید انتظار داشته باشیم هر خانوار روستایی بسته به شغل و كسب و كار محلی كه دارد، در ایام خاصی از سال و یا حتی ساعات به خصوصی در طول روز فراغت داشته باشد. مثلاً یك كشاورز برنج در سرتاسر سال، تنها دو فصل به كاشت و داشت و برداشت می‌پردازد و بقیه‌ی سال را باید با درآمد حاصل از آن دو فصل بگذراند، به این نوع بیكاری، در اصطلاح، بیكاری فصلی می‌گوییم. به همین جهت بحث افزایش درآمد در روستا هم مفید و هم بسیار پر طرفدار است.

البته نوع دیگری از بیكاری هم در روستاها مشاهده می‌شود كه بیكاری پنهان نام دارد و این بیكاری زمانی است كه به ظاهر افراد روستا همگی در فصول كشت و كار بیكار نیستند، ولی روستاییانی كه به طور تمتم وقت در مزارع كار می‌كنند، خدماتی را ارائه می‌دهند كه نیازمند وقت و یا افراد كم‌تری است. البته علت این نوع از بیكاری را می‌توان افزایش جمعیت روستاها دانست كه برای اشتغال آنان مشاغل جدیدی طراحی و ایجاد نشده است و اغلب این نوع بیكاری زمینه‌های مهاجرت به شهرها و پرداختن به كارهایی باشد كه نیازمند مهارت‌های كم‌تری است.

بنابراین خانواده روستایی اولین ابزار كسب درآمد اضافی را به وفور دارد، و آن «زمان» و «نیروی انسانی» است. توجه داشته باشید كه امروزه كسانی هستند كه در هر ثانیه میلیاردها میلیارد واحد پولی درآمد كسب می‌كنند.

اما علاوه بر زمان و نیروی كار، كه به آن توجه كمی می‌شود، آن‌چه به عنوا یك خطر جوامع روستایی را از رشد درآمد باز می‌دارد، افزایش مصرف و شیوه‌ی زندگی روستایی مصرف‌زده است. مردم در روستا تلاش می‌كنند درآمد بیشتری كسب كنند تا هرچه بیشتر بتوانند ظواهر زندگی شهری را به روستاها ببرند. اگر اندكی تأمل كنید می‌بینید كه اگر خانواده‌ای می‌تواند لوازم زندگی خودش را به راحتی ارتقا دهد، پس حتماً دارای درآمد اضافه است. توجه كنید كه اضافه درآمد به معنای آن قسمت از درآمد است كه پس از انجام هزینه‌های ضروری زندگی (مانند خوراك و پوشاك و...) باقی می‌ماند.

چگونه درآمدهای خود را افزایش دهیم؟

توصیه1: «لطفاً اضافه درآمد خود را صرف خرید كالاهای مصرفی نكنید»، بلكه بهتر آن است كه با آن اضافه درآمد، دارایی‌هایی را خریداری كنید كه در طول زمان به ارزش آن‌ها افزوده می‌شود.

پیش‌ترها، اغلب زنان روستایی درآمد حاصل از كشت و كار خود را به خرید زیورآلات و به خصوص طلا اختصاص می‌دادند، یا گاه‌گاهی پول‌های حاصل از درآمد را به حساب‌های سپرده‌ی كوتاه‌مدت و بلندمدت با سود مشخص واریز می‌كردند. البته هنوز هم این كار، بهتر از خرید لوازم غیرضروری و لوكس است، اما در دنیای مدرن امروز می‌توان خیلی بیشتر از این‌ها هم درآمد كسب كرد.

اما چه دارایی‌هایی را می‌توان با درآمد اضافی خریداری كرد كه روز به روز به ارزش آن اضافه شود، یا لااقل از ارزش آن كاسته نشود؟ برخی خرید املاك و مستغلات را بهترین راه ممكن پیشنهاد می‌كنند، گاهی هم بهتر است كه زمین كشاورزی را توسعه دهید،‌یا به خرید تجهیزاتی برای فرآوری محصولات خود بپردازید تا درآمد حاصل از ارزش افزوده‌ی محصول پس از فرآوری نیز به خودتان تعلق بگیرد (البته در این زمینه در بحث صنایع روستایی بیشتر می‌پردازیم). اما توصیه‌ی دیگر این است كه جامعه‌ی روستایی وارد بورس كالاهای كشاورزی شود و با خرید سهام آن هم به حمایت از محصولات خود بپردازد، هم سودی كسب كند. البته توصیه ما در این‌جا این است كه پیش از ورود به بازارهای بورس، حتماً اطلاعات بیشتری كسب كنید و درضمن در ابتدا برای كسب تجربه، بازار را از راه دور دنبال كنید و هیچ سهامی نخرید، مثلاً بگویید «اگر می‌خواستم سهامس بخرم سهم شركت... را می‌خریدم» و بعد تغییرات آن شركت را در روزهای آتی در بورس دنبال كنبد و حساب كنید كه اگر واقعاً آن سهم را می‌خریدید، چه اندازه سود می‌كردید. اگر سود مورد انتظارتان به حد مطلوب رسید باسرمایه‌ی اندكی وارد بازار بورس شوید و به تجربه بپردازید.

توصیه2: «راه‌اندازی كسب و كار خانوادگی در زمینه‌ی انواع صنایع روستایی»، در این زمینه لازم است توضیحاتی داده شود. یكی از راه‌های كاهش شكاف و افزایش زمینه‌های درآمد و اشتغال در مناطق روستایی گسترش فعالیت‌هایی است كه به محیط و شرایط محیطی كم‌تر وابسته است. كشاورزی در مناطق روستایی كشور به صورت صنعتی وجود دارد و تا حد زیادی هم به شرایط محیطی و آب و هوایی وابسته است. اما بهترین و مطمئن‌ترین راه برای بهبود اقتصاد روستایی و افزایش درآمدهای روستایی جستجوی فعالیت‌هایی است كه به شرایط اقلیمی وابستگی كم‌تری داشته باشد و از مهم‌ترین فعالیت‌هایی كه می‌توان در این زمینه از آن‌ها نام برد، صنایع روستایی هستند.

صنایع روستایی، صنایعی هستند كه تولید فراورده‌های آن حرفه ای است و نیاز به مهارت دارد و تمام آن را می‌توان به كمك اعضای خانواده و با صرف زمان انجام داد.

سازمان صنایع دستی ایران، صنعت روستایی را این‌گونه تعریف می‌كند:

«معمولاً به فعالیت‌های غیر زراعی كه در سطح مناطق روستایی انجام می‌گیرد، صنایع روستایی گفته می‌شود. صنایع روستایی، خود به دودسته‌ی صنایع مصرفی و دستی تقسیم می‌شوند.»

توصیه 3: «پرداختن به كسب و كار كشاورزی جدید»؛ بهتر است اگر امكان راه‌اندازی كسب و كار در صنایع روستایی را ندارید، در زمینه‌ی كشاورزی روستایی، كسب و كاری مانند پرورش قارچ، ماهی، زنبورداری و... راه‌اندازی كنید، و برای راه‌اندازی آن می‌توانید از حمایت مالی تعاونی‌ها نیز استفاده كنید. در این‌صورت می‌توانید تمام مدت سال منبعی برای كسب درآمد داشته باشید، حتی در زمان كشت و زرع هم این مشاغل ریسك كار كشاورزی كه به دلیل تغییرات ناگهانی آب و هوا و... است را كاهش می‌دهد و با تقسیم كار بین اعضای خانواده می‌توانید بیكاری پنهان را هم درمان كنید.

اما هر كاری كه می‌كنید و هر شیوه‌ای را كه پیش می‌گیرید، یادتان باشد كه در دنیای امروز، بزرگ‌ترین بازنده كسی است كه تنها مصرف می‌كند، آن هم مصرف مازاد بر نیاز؛ و به خاطر بسپارید كه فقط زمانی به مصرف كالای غیرضروری بپردازید كه به همان میزان توانسته باشید درآمد اضافی از تولید كسب و كار خلق كرده باشید.