در بسیاری از کشورهای پیشرفته بسیاری از افراد حتی در سنین سالمندی دندان‌های طبیعی خود را در دهانشان دارند چون دراین کشورها فرهنگ پیشگیری از بیماری‌ها به خوبی جا افتاده است. با دکتر محمد رضا خامی، متخصص سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی، دراین‌باره به گفتگو نشسته‌ایم: 

سلامت: آقای دکتر، اصلا ممکن است کسی درسنین بالا دندان‌های خودش را داشته باشد و نیازی به دست دندان نداشته باشد؟

بله کاملا ممکن است. متاسفانه عقیده غلطی در بین بسیاری از مردم رواج دارد که فکر می‌کنند بالا رفتن سن لزوما به از دست دادن دندان‌ها منجر می‌شود و در این مورد نمی‌توان کاری انجام داد. درحالی که می‌توان دندان‌ها را تا سنین بالا حفظ کرد. 

سلامت: برای اینکه چنین اتفاقی پیش بیاید باید در دوران جوانی چه کارهایی را انجام داد؟

بیماری‌های دهان و دندان برخلاف بعضی از بیماری‌ها تا حد زیادی قابل پیشگیری هستند. علت این مساله هم این است که علل این بیماری‌ها و نحوه ایجاد و سیر پیشرفت این بیماری‌ها تا حد زیادی شناخته شده است و روش‌های پیشگیری متعدد و موثری هم برای آنها وجوددارد. در صورت استفاده از این روش‌ها می‌توان دندان‌ها را حفظ کرد و از بیماری‌های بافت نرم دهان هم پیشگیری کرد. برای پیشگیری از پوسیدگی حداقل روزی دوبار مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید لازم است. همچنین باید مصرف مواد قندی پوسیدگی‌زا و به خصوص تکرار مصرف آنها کم شود و تا حد امکان محدود به وعده‌های غذایی اصلی باشد. برای پیشگیری از بیماری‌های لثه هم علاوه بر مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، خودداری از مصرف دخانیات ضروری است، چرا که ثابت شده است که سیگار کشیدن موجب تشدید بیماری‌های لثه می‌شود. برای پیشگیری از سرطان دهان هم خودداری از مصرف سیگار و الکل و مصرف حداقل پنج قسمت میوه یا سبزی تازه در روز لازم است. در کنارهمه اینها، حداقل سالی یکبار مراجعه به دندانپزشکی برای معاینه دوره‌ای لازم است. 

سلامت: چرا بیشتر افرادی که به سنین بالا می‌رسند دندان‌هایشان از دست رفته است؟

این مساله علت‌های مختلفی دارد. شاید بیشتر افراد فکر می‌کنند از دست رفتن دندان نتیجه طبیعی بالا رفتن سن است و نمی‌توان از آن جلوگیری کرد. مساله دیگراین است که اصولا بعضی مردم فکر می‌کنند استفاده از دندان مصنوعی راحت‌تر است. درصورتی که این تصور کاملا اشتباه است. هیچ چیز نمی‌تواند جای دندان‌های طبیعی را بگیرد و دندان مصنوعی مشکلات زیادی مثل لق شدن، زخم کردن دهان، قدرت جویدن ناکافی، ظاهر نا مناسب و... دارد. مساله دیگر این است که بعضی از مردم مساله سلامت دهان را جدی نمی‌گیرند. درحالی که علاوه بر مشکلاتی که این بیماری‌ها ایجاد می‌کنند مثل درد و ناراحتی و هزینه بالا و ... امروزه ارتباطاتی بین بیماری‌های دهان و بیماری‌هایی مثل بیماری‌های قلبی پیدا شده است. یعنی برای مثال بیماری‌های لثه می‌توانند زمینه‌ساز بیماری‌های قلبی باشتد. 

سلامت: در دوران کودکی و حتی بارداری چه مراقبت‌هایی برای رسیدن به این هدف طولانی مدت می‌توان انجام داد؟

به مساله خوبی اشاره کردید. مراقبت از دندان‌ها باید از همان سنین کودکی شروع شود. همچنین مادر در دوران بارداری با رعایت تغذیه سالم و کافی (حاوی کلسیم کافی) می‌تواند به سلامت دهان و دندان کودک خود کمک کند. ابتلای مادر باردار به بعضی بیماری‌های عفونی ممکن است سلامت دندان‌های در حال تشکیل جنین را به خطر اندازد. اولین معاینه دهان به وسیله دندان پزشک در دوران کودکی باید در شش ماهگی و همزمان با رویش اولین دندان شیری انجام شود. بعد از هر بار شیر خوردن باید دندان‌های کودک با گاز مرطوب تمیز شود. در همان دوران می‌توان از مسواک‌های انگشتی برای تمیز کردن دندان‌های کودک استفاده کرد که هر زمان که ممکن بود مسواک انگشتی با مسواک معمولی جایگزین می‌شود. در ابتدا مسواک زدن برای کودک باید از سوی والدین انجام شود تا زمانی که کودک خود قادر به این کار باشد. بعد از آن هم تا حدود سن هفت تا هشت سالگی مسواک زدن کودک تحت نظارت والدین انجام می‌شود. استفاده از خمیر دندان فلورایددار تا زمانی که کودک قادر باشد محتوای دهان خود را به طور کامل تخلیه کند باید به تاخیر بیفتد. 

سلامت: چرا در کشورهای پیشرفته برای بسیاری از افراد در سنین بالا چنین اتفاقی پیش نمی‌آید و دندا‌هایشان از دست نمی‌رود؟ مگر آنها چه کارهایی برای پیشگیری انجام داده‌اند؟

علتش رعایت همین مواردی است که ذکر شد. اگر از ابتدا به مساله سلامت دهان و دندان اهمیت کافی داده شود و موارد پیشگیری کننده رعایت شود، دندان‌ها حفظ می‌شوند. 

 سلامت: آیا برای رسیدن به چنین هدفی هزینه فوق‌العاده‌ای لازم است؟

به طور کلی هزینه پیشگیری هرگز با هزینه درمان قابل مقایسه نیست و بسیار کم‌تر است. ضمن اینکه نتیجه پیشگیری بسیار بهتر است. حتی بهترین درمان برای جایگزینی دندان که استفاده از ایمپلنت است به هیچ وجه نمی‌تواند جایگزین کامل و طبیعی دندان باشد. 

سلامت: نقش خانواده‌ها، مدرسه و رسانه‌ها در فرهنگ سازی در جهت سلامت دهان و دندان چیست؟