جدول 1 – جمعيت كشور طي سالهاي 85- 1335

     منبع : مركز آمار ايران – نتايج اوليه سرشماري كل كشور – 1385

جمعيت فعال

طي سالهاي 85- 1375  جمعيت ده ساله و بيشتر كشور از 4/45 ميليون نفر به 5/59 ميليون نفر رسيده است كه به اين ترتيب سهم اين گروه سني از 75 درصد جمعيت كل كشور به 85 درصد افزايش يافته است .

 افزايش سهم اين گروه سني حكايت از آن دارد كه ميانگين سين جميعت رو به افزايش بوده و انفجار باروري پايان دهه 1350 به تدريج در حال ورود به دوران جواني و ميانسالي است .

جدول 2 – توزيع جمعيت 10 ساله و بيشتر بر حسب وضع فعاليت

طي سالهاي 85 – 1375

 منبع : مركز آمار ايران – نتايج اوليه سرشماري كل كشور – 1385

جمعيت فعال كشور كه در سال 1375 حدود 16 ميليون نفر بوده است ب نرخ رشد سالانه 8/3 درصدي در سال 1385 به حدود 5/23 ميليون نفر رسيده است . تغييرات بعمل آمده در تعداد جمعيت فعال حاكي از آن است كه نرخ مشاركت نيروي كار از 3/35 درصد در سال 1375 به 44/39 درصد افزايش يافته است و اين رقم بالاترين نرخ مشاركت نيروي كار طي سالهاي 85- 1355 را نشان مي دهد .

در واقع كودكاني كه طي سالهاي 65 – 1355 در مرحله انفجار باروري بدنيا آمده اند . اكنون به تدريج در حال ورود به بازار كار هستند و اين مسئله يكي از عوامل افزايش نرخ مشاركت در سال 1385 بوده است .

علاون بر اين عامل ديگري كه به سطح بالاتر نرخ مشاركت كمك كرده است بالا رفتن سطح تحصيلات دختران و زنان جوان و تمايل بيشتر آنان به مشاركت در بازار كار است . در واقع جمعيت فعال كشور طي دهه 85 – 1375 حدود 50 درصد افزايش يافته است كه بيشترين افزايش در قدر مطلق جمعيت فعال كشور در طي يك دهه بوده است .

نرخ رشد جمعيت فعال طي دهه 85 – 1375 سالانه 4 درصد و متوسط افزايش جمعيت فعال سالانه 743 هزار نفر بوده است .

جمعيت شاغل

جمعيت شاغل كشور در طي دهه 85- 1375 با برخورداري از نرخ رشد سالانه 8/3 درصد از 57/14 ميليون نفر به حدود 5/20 ميليون نفر رسيده است . پايين تر بودن نرخ رشد جميعت شاغل از نرخ رشد جمعيت فعال طي همين دهه موجب شده است كه نرخ اشتغال با حدود 4 درصد كاهش از 91 درصد به 87 درصد برسد .

جدول 3 – تغيرات جمعيت ده ساله و بيشتر بر حسب فعال ، شاغل و بيكار

طي سالهاي 85 – 1375

    منبع : مركز آمار ايران – نتايج اوليه سرشماري كل كشور – 1385

جمعيت بيكار و نرخ بيكاري

همانگونه كه قبلا اشاره شد به دليل عقب ماندن رشد جمعيت شاغل از رشد جمعيت شاغل از رشد جميعت فعال ، نرخ بيكاري از 1/9 درصد در سال 1375 به 8/12 درصد در سال 1385 افزايش يافته و حجم جمعيت بيكار از حدود 5/1 ميليون نفر در سال 1375 به حدود 3 ميليون نفر افزايش يافته است . درواقع در حالي كه كل جمعيت كشور در طي دهه 85 – 1375 از نرخ  رشد 6/1 درصدي برخوردار بوده است ، اين نرخ رشد به ترتيب در مورد جمعيت ده ساله و بيشتر 8/2 درصد ، جمعيت شاغل 8/3 درصد جميعت فعال 4 درصد و جمعيت بيكار 5/7 درصد بوده است ( جدول 3 ) .

تركيب اشتغال بر حسب بخش هاي اقتصادي

تركيب اشتغال در بخش هاي مختلف كشاورزي ، صنعت و خدمات و تغييرات آنها در طي سالهاي 85 – 1375 نشان مي دهد كه بخش خدمات با 5/ 4 درصد رشد سالانه بالاترين و بخش صنعت با 2 درصد رشد سالانه پايين ترين رشد اشتغال را داشته اند . بخش كشاورزي در طي دهه فوق از رشد 2/3 درصدي برخوردار بوده است .

رشد اشتغال بخش صنعت طي 85 – 1375 در مقايسه با دهه هاي قبل بسيار پايين بوده است و اگر همين روند در سالهاي آينده ادامه يابد نمي توان جهت ايجاد اشتغال اتكاي چنداني به اين بخش داشت . در واقع بخش صنعت حتي نتوانسته است سالانه 100000 نفر را شاغل سازد كه اين موضوع هم از ديدگاه كلان اقتصاد و هم ازمنظر تحليل بخشي اقتصاد مي تواند بسيار نگران كننده باشد .

سهم بخش صنعت در كل اشتغال كشور در سال 1375 حدود 5/30 درصد بوده است كه با 4 ردصد كاهش به 5/ 26 درصد در سال 1385 رسيده است و در مقابل سهم بخش خدمات كه در سال 1375 حدود 44 درصد بوده است با 5/4 درصد افزايش به 5/48 درصد در سال 1385 بالغ گرديده است . در واقع اكنون حدود نيمي از شاغلان كشور در بخش خدمات بكار اشتغال دارند و اين امر نشان مي دهد كه بخش خدمات بيش از دو بخش ديگر توانايي اشتغال زايي نيروي كار را دارد و لازم است در سياستگذاري ها و برنامه ريزي هاي مرتبط با بازار كار و ايجاد اشتغال بخش خدمات بوِيژه خدمات پشتيباني توليد مورد توجه ويژه قرار گيرد .

در واقع متنوع سازي مشاغل در بخش خدمات و شناسايي مشاغل جديد مورد نياز در اين بخش كه با رشد فناوري هاي نوين اجتناب ناپذير مي باشد از اهميت بالايي در سياستهاي بازار كار بر خوردار است .

جدول 4 – توزيع جمعيت شاغل بر حسب بخش هاي اقتصادي طي سالهاي 85 – 1375

منبع : مركز آمار ايران – نتايج اوليه سرشماري كل كشور – 1385

تركيب منطقه اي ( شهري – روستايي ) جمعيت و بازار كار

در سال 1375 از كل جمعيت 60 ميليوني كشور 61 درصد ( 8/36 ميليون نفر ) در مناطق شهري و 39 درصد ( 2/23 ميليون نفر ) در مناطق روستايي ساكن بوده اند .

در سال 1385 جمعيت شهري به 69 درصد ( 2/48 ميليون نفر ) و جمعيت روستايي به 31 درصد ( 2/22 ميليون نفر ) رسيده است . به بياني ديگر در حالي كه جمعيت شهري طي دهه 85 – 1375 از رشد سالانه اي معادل 7/2 درصد برخوردار شده است جمعيت روستايي سالانه 4/0 درصد كاهش داشته است .

جدول 5 – تركيب جمعيت فعال ، شاغل و بيكار بر حسب مناطق شهري و روستايي

طي سال هاي 85 – 1375

منبع : مركز آمار ايران – نتايج اوليه سرشماري كل كشور – 1385

سهم جمعيت ده ساله و بيشتر شهري كه در سال 1375 حدود 63 درصد بوده است ، در سال 1385 به 69 درصد افزايش يافته و در مقابل سهم جمعيت ده ساله و بيشتر روستايي از 37 درصد  در سال 1375 به 31 درصد در سال 1385 كاهش يافته است . جمعيت ده ساله و بيشتر شهري طي دهه 85 – 1375 با رشد سالانه 5/3 درصد از 5/28 ميليون نفر به 41 ميليون نفر و جمعيت ده ساله و بيشتر روستايي با رشد سالانه 1 درصد از 75/16 ميليون نفر به 33/18 ميليون نفر رسيده است .

سهم جمعيت فعال شهري كه در سال 1375 حدود 60 درصد بوده است در سال 1385 به 68 درصد افزايش يافته و سهم جمعيت فعال روستايي از حدود 40 درصد در سال 1375 به 32 درصد در سال 1385 كاهش يافته است .

سهم جمعيت شاغل روستايي از 39 درصد در سال 1375 به 31 درصد در سال 1385  و سهم جمعيت شاغل شهري از 61 درصد در سال 1375 به 69 درصد در سال 1385رسيده است .

تركيب بيكاران بر حسب شهر و روستا نشان مي دهد كه در سال 1375 از كل جمعيت بيكار 41 درصد روستايي و 59 درصد شهري بوده اند . اين نسبت ها در سال 1385 در مورد بيكاران روستايي 5/37 درصد و در مورد بيكاران شهري 5/62 درصد بوده است. ارقام فوق مويد اين مطلب است كه رشد بيكاري روستايي در طي دهه 85 – 1375 سالانه 5/ 6 درصد و رشد بيكاري شهري سالانه 8 درصد بوده است .

خلاصه نتايج

1-   رشد جمعيت كل كشور طي دهه 85 – 1375 به پايين ترين سطح خود ( 6/1 درصد ) در طي پنج دهه گذشته رسيده است .

2-   طي دهه 85 – 1375 قدر مطلق جمعيت روستايي با كاهش مواجه شده و قدر مطلق افزايش جمعيت شهري حتي از قدر مطلق افزايش كل جمعيت كشور هم بيشتر بوده است .

3-   در حالي كه جمعيت فعال كشور طي دهه 85 – 1375 از رشد سالانه اي معادل 4 درصد برخوردار بوده است جمعيت شاغل فقط سالانه 8/3 درصد افزايش داشته است و اين امر منجر به بالا رفتن نرخ بيكاري گرديده است .

4-     نرخ مشاركت نيروي كار طي دهه 85 – 1375 از 3/35 درصد به 3/39 درصد افزايش يافته است.

5-   به دليل رشد پايين اشتغال طي دهه 85 – 1375 در مقايسه با جمعيت فعال لا رشد سالانه  5/7 درصد ، تعداد بيكاران طي دهه فوق با رشد سالانه 5/7 درصد دو برابر شده و از حدود 5/1 ميليون نفر به حدود 3 ميليون نفر رسيده است .

6-     بيكاران شهري با داشتن سهم 5/62 درصد از كل بيكاران ، عمده بيكاران كشور را تشكيل مي دهند .

7-   بخش صنعت با نرخ رشد 2 درصد كمترين و بخش كشاورزي با نرخ رشد 5/4 درصد بيشترين رشد اشتغال را در بين بخش هاي سه گانه داشته است .