نخستین موزه ترکیه در اواسط قرن نوزدهم احداث شد. تا آن زمان آثار ارزشمند قدیمی در خزانة اندرون، در دائرة خرقه سعادت و دایره امانات قدس (واقع در توپقاپی سرای) نگهداری می شدند. در سال 1846 احمد فتحی پاشا، فرمانده توپخانه عامره، با گردآوری سلاحهای باستانی، به احداث نخستین موزه عثمانی در محل کلیسای ”آیا ایرینی“ دست زد. در سال 1869 این موزه کوچک به نام ”موزه همایون“ نامیده شد. با حفریات متعدد باستانشناسی که در جریان سالهای بعد به عمل آمد تعداد زیادی اثر باستانی کشف شد. کشف این آثار، ضرورت احداث موزه های دیگری را پیش آورد. با استقرار جمهوریت توجهی بیشتر به موزه ها معطوف شد. از میان دیگر موزه هایی که در دوره جمهوریت شروع به فعالیت کردند می توان به موز های ”آثار ترک- اسلامی“، ”ایاصوفیه“ (که در سال 1934به صورت موزه درآمد)، ”مردمشناسی آنکارا“ (1928) و ”مولانا“ (1927) اشاره کرد. موزههای ترکیه را می توان براساس نوع مواد موجود به پنج دسته تقسیم کرد:

1- موزه های باستانشناسی که در اغلب شهرها نظیر آنکارا، استانبول، ازمیر، قونیه، آنتالیا، آداناو بورسه فعالیت می کنند.

2- موزه های تاریخ، تاریخ هنر و مردمشناسی که بیشتر آثار فرهنگی- هنری دوره های سلاجقه آسیای صغیر و عثمانیان را در احتوا دارند. از این قبیلند موزه های ”توپقاپی سرای“، ”آثار ترک- اسلامی“ (هردو در استانبول)، ”مولانا“ (قونیه) و ”مردمشناسی“(آنکارا).

3- بناهای یادبود که از نقطه تاریخی حائز اهمیت می باشند، مانند ”بناهای یادبود شهید“ (در چاناق قلعه)

4- موزه هایی خاطرات حوادث بزرگ و بزرگان ترک را زنده نگه می دارند، مانند موزه های ”جمهوریت“ و ” جنگ استقلال“ (آنکارا)، ”موزه ضیاء گوک آلپ“ (دیاربکر) و ”آشیان توفیق فکر“ (استانبول)

5- خانه های موزه ای که از نقطه نظر معماری و تاریخی حائز اهمیت هستند، مانند ”خانه مراد“ (بورسه)

به جز این پنج دسته، موزه های دیگری در ارتباط با نهادها نیز وجود دارد، مانند ”موزه نظامی“ و ”موزه مطبوعات“.

جمع تعداد موزه های ترکیه در سال 2001 بالغ بر 171 بوده است. در میان شهرهای ترکیه بیشترین تعداد موزه در استانبول واقع شده است(16) و رتبه های دوم و سوم به ترتیب از آن قونیه (10) و بورسه (9) می باشد. آنکارا دارای (5) موزه است.

در موزه های ترکیه جمعاً 2733657 ماده نگهداری می شود که در میان آنها بیشترین سهم به سکه ها تعلق دارد (1584545)

یکی از ویژگیهای مهم موزه ها در ترکیه نگهداری نسخه های خطی است.

در جریان سال 2001 تعداد 8133473 نفر از موزه های ترکیه دیدار کردند که 11313144 نفر آنان خارجی بودند. جمع درآمد سالانه موزه ها در سال 2001 بالغ بر 44199615 میلیون لیر بوده است. جمع کل کارکنان موزه ها 2030 نفر (مرد: 1627 ، زن: 403 ) می باشد.

بعضی از موزه های مهم ترکیه به ترتیب الفبایی نام شهر عبارتند از:

آدانا (موزه باستانشناسی)

در این موزه آثار سنگی، به ویژه سنگ مزارهایی چون سنگ مزار آشیل و مجسمه های مربوط به دوران یونان باستان و روم جای گرفته است. در سالن فوقانی موزه آثاری که از دوره های هیتی، یونان، رم، بیزانس، سلجوقی و عثمانی به دست آمده به نمایش گذارده شده اند. در این موزه سالنی مخصوص آثاری که از منطقه آدانا به دست آمده اند نیز وجود دارد. در سالن مخصوص سکه ها و جواهرات، علاوه بر سکه های ادوار مختلف، مهرهیای بابل و هیتی و زیور آلات رم و بیزانس دیده می شود.

آدی یامان

آثاری که در راستای پروژه فرات سفلی (1978) به دست آمده و در کتابخانه عمومی شهر گرد آمده بود، پایه نخستین موزه شهر را فراهم کرد. این موزه از سال 1982 به بعد در محل جدید خود مشغول فعالیت است.در قسمت باستانشناسی موزه آثاری از ادوار پالکولیتیک، یونان باستان، روم و بیزانس جای گرفته است. در بخش مردمشناسی البسه، فرش و گلیم، زینت آلات و اشیاء خانه که از منطقه ادی یامان به دست آمده اند دیده می شود.

آدی یامان (موزه هوای باز نمرود)

کوه نمرود به ارتفاع 2150 متر در 103 کیلومتری آدی یامان قرار دارد و در آن مجسمه های خدایان چون زئوس، آپولون و هراکلس و حیواناتی چون شیر و عقاب دیده می شود.

آنتالیا

نخستین موزه آنتالیا در سال 1922 در مسجد علاء الدین احداث شد و در آن آثاری که از آنتالیا و اطرافش جمع آوری شده بودند جای گرفت. اشیاء موجود در این موزه (که جنبه انباری داشت) در سال 1934 به محلی دیگر منتقل شد. این محل جدید به جهت این که ظرفیت آثار بدست آمده از ”سیده“ و ”پرگه“ و دیگر آثار گردآوری شده را نداشت، ضرورتاً محل جدیدی برای موزه درنظر گرفته شد که ساختمانش در سال 1965 آغاز شد. این محل جدید در سال 1972 گشایش یافت. موزه آنتالیا دارای 13 سالن، بخش کودک و گالریهای هوای باز است. عنوان بعضی از سالن های این موزه چنین است:

سالن طبیعی و ماقبل تاریخ، سالن آثار کوچک، سالن خدایان، سالن امپراتور، سالن سنگ مزارها، سالن سکه و سالن های مردم شناسی.

آنکارا (موزه تمدنهای آسیای صغیر)

موزه تمدنهای آسیای صغیر در محله محمود پاشا، صدراعظم سلطان محمد فاتح قرار دارد که بنایش در جریان سالهای 1464 تا 1471 ساخته شده است. در سالن اصلی این موزه که بر روی چهار پایه استوار است و ده گنبد دارد آثار در دو بخش به نمایش گذارده شده اند: در سالن میانی که با گنبد ها پوشیده شده آثار سنگی جای دارند و سالنهای جنبی آثار کوچک دیده می شوند. آثار موجود در سالن میانی از مراکز دوره هیتی (نظیر آلاجاهویوک، اصلان تپه ، ...) بدست آمده اند و آثار موجود در سالن های جنبی به بخشهای مختلفی چون ادوار پالئولیتیک، نئولیتیک، کالکولیتیک، برنز، کلنی های بازرگانی آسور، هیتی، ... تقسیم شده اند.

آنکارا (موزه مردمشناسی)

موزه مردمشناسی از نخستین موزه هایی است که در دوره جمهوریت ساخته شده است. ساختمان این موزه در سال 1925 شروع شد و دو سال بعد به پایان رسید. موزه عنوان کنونی خود را در سال 1930 به دست آورد و فعالیت خود را شروع کرد. موزه مردمشناسی در حال حاضر از ده سالن، یک کتابخانه، یک آرشیو، مخازن و قسمت مخصوص امور اداری تشکیل شده است.

در یکی از سالن ها که در ورودی موزه قرار گرفته محل دفن جسد آتاتورک دیده می شود. جسد آتاتورک پیش از آن که به محل کنونی منتقل شود در جریان سالهای 1938 تا 1953 در این سالن قرار داشته است. عناوین سالن های دیگر موزه عبارتند از : سالن البسه وزینت آلات، سالن گلدوزیها و کاردستی ها، سالن قماش ها، سالن آثار مادی، خانه آنکارا (اطاقی از یک خانه قدیمی آنکارا)، کریدور (حاوی لوازم آشپزخانه، چینی های چاناق قلعه، گرزها،...)، سالن اشیاء تکایا، سالن بسیم آتالای (آثاری که وی به موزه اهدا کرده است)، سالن آثار خطی و سالن آثار چوبی.

آنکارا (موزه جنگ استقلال)

محل نخستین مجلس ملت ترکیه در سال 1986 به عنوان موزه جنگ استقلال مورد استفاده قرار گرفت. مجلس اول تا سال 1925 در این ساختمان مستقر بود تا اینکه به مجلس بعدی که آن هم امروز به موزه جمهوریت تبدیل شده است منتقل گردید. در این موزه به طوری که از عنوانش نیز مستفاد می شود آثار مربوط به جنگ استقلال گردآمده است.

آنکارا (موزه جمهوریت)

موزه جمهوریت در سال 1982 در محل دومین مجلس ترکیه شروع بکار کرد. در این موزه علاوه بر تصاویر رؤسای جمهور ترکیه، به تصاویری از فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ترکیه در دوره جمهوریت جای داده شده است.

آنکارا (موزه دولتی نقاشی و مجسمه)

این موزه در سال 1980 در طبقه فوقانی ساختمان اجاق ترک (سابق) گشایش یافت. در بخش اول موزه نقاشیهای دوره پیش از جمهوریت و در بخش دوم نقاشیهای دوره جمهوریت جای گرفته اند.

آیدین

پایه موزه آیدین با گردآوری آثار باستانی در باغچه انستیتوی هنر در سال 1950 گذارده شد. این آثار در سال 1959 به مدرسه ظفر منتقل گشتند و موزه در سال 1973 رسماً گشایش یافت. موزه آیدین به دو بخش باستانشناسی و مردمشناسی تقسیم می شود. بخش باستانشناسی خود از سه قسمت تشکیل یافته است: در بخش اول اشیاء و ظروف ماقبل تاریخ، سکه های مربوط به دوره های یونان، روم و بیزانس قرار دارد. در بخش دوم آثار مربوط به دوره های یونان، روم و چینی های متعلق به دوره هیتی جای گرفته است. در بخش سوم آثار سنگی و مجسمه ها و قطعات معماری دیده می شود.

در حیاط موزه، مجسمه هایی از دوره دوم، همراه با سنگ مزارها و کتیبه ها دیده می شود.

ارزروم (موزه باستانشناسی)

این موزه دارای دو سالن است. در سالن شماره یک آثار به دست آمده از حفریات اطراف ارزروم در جریان سالهای اخیر جمع آوری شده است و در میان آنها آثاری از دوره ماقبل تاریخ تا بیزانس قرار دارد. سالن شماره دو حاوی آثار مردم شناختی است و در میان آنها انواع البسه، زینت آلات، اسلحه، قفل ها و لوازم تکایا دیده می شود. موزه بخش کوچکی نیز دارد که در آن نسخه های خطی مذهب و نفیس جای گرفته است. در حیاط موزه آثار سنگی از قبیل لوحه ها، تکه های از مجسمه و قطعات معماری نیز قرار گرفته است.

ارزروم (موزه آثار ترک- اسلامی)

این مدرسه در محل مدرسه یاقوتیه قرار دارد که از آثار ارزشمند دوره ایلخانان است و در سال 1310 به دستور سلطان الجایتو ساخته شده است. مدرسه در سال 1990 مورد تعمیر و مرمت قرار گرفت و چهار سالن بعد به عنوان موزه آثار ترک- اسلامی شروع بکار کرد. در این موزه آثار مختلف چوبی، سنگی و چینی از دوره های سلاجقه و عثمانی همراه با آثار مختلف مردم شناختی جای گرفته است.

ازمیر (موزه باستان شناسی)

موزه باستانشناسی ازمیر که ساختمانش در سال 1970 شروع شده بود، در سال 1984 گشایش یافت. این موزه چهار طبقه دارد. در طبقه میانی که در قست ورودی موزه قرار گرفته، مجسمه های مرمر متعلق به ادوار قدیم و آثار کوچک در داخل ویترین ها به نمایش گذارده شده اند. در طبقه فوقانی نمونه هایی که حفریات منطقه اژه به دست آمده و متعلق به ادوار ماقبل تاریخ تا پایان دوره بیزانس می باشند جای گرفته اند. در طبقه تحتانی لحدهایی از سنگ مرمر و یا گل پخته می شود.

ازمیر (موزه باستانشناسی افس)

این موزه بدواً در قصبه سلجوق واقع در 70 یکیلومتری ازمیر و در سر راه خرابه های افس بنا شده بود. آثاری که از حفریات افس به دست آمدند ضرورت احداث موزه جدیدی را به میان گذاشتند. این موزه جدید در سال 1964 گشایش یافت. آثار موجود در موزه باستانشناسی افس در یک سالن کوچک، یک سالن بزرگ و محوطه روباز به نمایش گذاشته شده اند. از میان مشهورترین آثار موجود در این موزه می توان به مجسمه ارتیمیش اشاره کرد که متعلق به قرن دوم میلادی است. در سالن بزرگ مجسمه هایی نظیر مجسمه زئوس و در سالن کوچک آثار مختلف متعلق به ادوار یونان و روم در داخل ویترین ها قرار گرفته است.

استانبول (موزه توپقاپی سرای)

موزه توپقاپی سرای با دارا بودن بیش از دویست هزار سند، 86 هزار کتاب و بیست سالن مملو از شاهکارهای نفیس تاریخی، یکی از بزرگترین موزه های جهان است. سلطان محمد فاتح پس از فتح استانبول(1453) نخستین کاخ خود را در میدان بایزید ( محل کنونی دانشگاه استانبول) و دومین کاخ خود را با عنوان ”سرای جدید“ با مساحت 82 هزار متر مربع در محل فعلی موزه توپقاپی سرای بنا کرد. این کاخ سالهای سال محل اقامت سلاطین عثمانی بود. موزه سه حیاط اصلی دارد که از سه دروازه (باب همایون، باب السلام، و باب السعاده) می توان داخل آنها شد. در این موزه البسه سلاطین، آثار ارزشمند متعلق به کاخ های سلطنتی (از جمله تخت نادرشاه)، تابلوهای نفیس نقاشی، جواهرات، مینیاتورهای ارزشمند (از جمله در داخل شاهنامه فردوسی)، اشیایی که گفته می شد به حضرت محمد (ص) متعلق می باشند و در دائره خرقه سعادت نگهداری می شوند، نسخه های خطی که در کتابخانه احمد سوم قرار گرفته اند و کلکسیون اسلحه جای گرفته است.

استانبول (موزه آثار ترک-اسلامی)

موزه آثار ترک- اسلامی که در میدان سلطان احمد قرار گرفته در سال 1983 گشایش یافت. این موزه بدواً در سال 1914 با عنوان موزه اوقاف اسلامیه در قسمتی از مجتمع سلیمانیه شروع بکار کرد تا این که در سال 1927 به وزارت آموزش ملی داده شد و عنوان کنونی خود را به دست آورد. موزه آثار ترک- اسلامی از بخش های زیر تشکیل شده است:

1- بخش فرش که در آن نمونه های ارزشمندی از صنعت فرشبافی سلجوقیان و دوره های بعد به معرض نمایش گذارده شده است.

2- بخش نسخه های خطی و هنر خطاطی که در آن آثار ارجمندی از ادوار اولیه اسلامی (کتاب، جلد، تذهیب، مینیاتور، لوحه) جای گرفته است.

3- بخش آثار چوبی که در آن نمونه هایی از دوره هایی از هنر سلجوقیان و عثمانیان و به معرض نمایش درآمده است.

4- بخش آثار سنگی که نمونه هایی از دوره های اموی، عباسی، ممالیک، سلجوقی و عثمانی را دربر می گیرد.

5- بخش کاشی و آثار چینی و شیشه ای شامل نمونه هایی از کاشیکاری قدیم و هنر شیشه کاری در اسلام.

6- بخش آثار فلزی که از دوره یهای سلجوقی و عثمانی باقی مانده اند.

7- بخش مردم شناسی که در آن نمونه هایی از هنر نساجی و هنرهای دستی نشان داده می شود.

استانبول (موزه ایاصوفیه)

اگر ایاصوفیه به عنوان موزه شناخته شده، نه به خاطر اشیایی است که در داخلش قرار گرفته، بلکه به خاطر خود ساختمان است که آن را جزو موزه ها درآورده است. ساختمان ایاصوفیه به عنوان کلیسا در سال 326 میلادی از سوی کنستانتینوس بزرگ آغاز شد و بعداً ظرف سالهای 532 تا 537 از طرف امپراتور ژوستینیانوس به اتمام رسید. ساختمان بر روی 107 ستون نشسته که از میان آنها 40 ستون در طبقه تحتانی و بقیه در طبقه فوقانی قرار گرفته اند.

پس از فتح استانبول که در سال 1453 صورت گرفت، کلیسای ایاصوفیه به مسجد تبدیل شد و در سال 1934 به عنوان موزه بازدید مردم قرار گرفت. موزه ایاصوفیه با مناره ها، محراب و منبر متعلق به دوره عثمانی آراسته شده است.

استانبول (موزه باستانشناسی)

موزه باستان شناسی در محلی قرار گرفته که ساختمانش در سال 1891 آغاز شد و با ملحقاتی که در سال 1975 افزوده شد تکمیل گشت. این موزه جمعاً 36 سالن دارد که از میان آنها 20 سالن در طبقه تحتانی و بقیه در طبقه فوقانی قرار دارند. در سالن طبقات تحتانی آثار متعددی چون سنگ مزارها، کتیبه ها، مجسمه ها، ستون ها و قطعات معماری مربوط به ادوار مختلف تاریخ جای گرفته است.

در سالن طبقات فوقانی آثاری از قبیل مجسمه های کوچک گلی، ظروف آلات و سکه ها جای گرفته که در ویترین ها گذارده شده اند.

استانبول (موزه آثار شرق قدیم)

موزه آثار شرق قدیم که در سال 1917 گشایش یافته بود پس از تعمیرات لازم با چهره ای جدید فعالیت خود را در سال 1973 آغاز کرد. از ویژگیهای این موزه احتوای آثاری است که پیش از جنگ جهانی اول از مناطق بین النهرین، مصر و آسیای صغیر به دست آمده اند.

در این موزه مجموعه اسنادی که با خط میخی نوشته شده و تعدادشان از 70 هزار تجاوز می کند قرار دارد.

استانبول (دلمه باغچه سرای)

سلطان عبدالحمید پس از آنکه در سال 1839 به تخت نشست به دنبال احداث کاخی برآمد که بتواند در طول سالن در آنجا اقامت کند. ساختمان این کاخ که دلمه باغچه سرای نام گرفته و تحت تأثیر معماری اروپا به سبک رنسانس و باروک ساخته شده بود و در سال 1853 به پایان رسید و برای تزئینات آن حدود 4 میلیون طلا صرف شد.

تابلو های نقاشی، چهل چراغها و ظروف چینی، دلمه باغچه سرای را به صورت یک موزه هنری درآورده است.

بورسه (موزه باستانشاسی)

موزه باستانشناسی بورسه در سال 1972 گشایش یافت. این موزه از چهار سالن، آزمایشگاه، انبارها، کتابخانه و اطاقهای کار تشکیل شده است.

در چهار سالن این موزه به ترتیب آثار و سکه های ماقبل تاریخ، آثار سنگی، شیشه ای و چینی و شاهکارهای هنری جای گرفته اند. در حیاط موزه سنگ مزارها، ستونها، مجسمه ها و قطعات معماری دیده می شود.

بورسه (موزه آثار ترک- اسلامی)

موزه آثار ترک- اسلامی بورسه به عنوان گالری هنری دوره عثمانی در سال 1974 در محل ”مدرسه سبز“ گشایش یافت. این مدرسه در جریان سالها 1414 تا 1424 از سوی محمد چلبی سلطان عثمانی ساخته شده بود. در موزه آثار ترک- اسلامی آثاری از قرن چهاردهم میلادی تا آخرین دوره عثمانیان جای گرفته است. در میان این آثار شمعدانها، کتابهای خطی مذهب، لوحه ها، رحله های قرآن، اسلحه های آتشین و اشیاء آشپزخانه دیده می شود. در حیاط موزه سنگ مزارها و کتیبه های عمانی قرار گرفته است.

دنیزلی

خرابه های حمام رومی شهر هیراپولیس واقع در دنیزلی (پاموق قلعه) در سال 1984 به عنوان موزه باستانشناسی شروع بکار کرد. در نخستین سالن این موزه سنگ مزارها و مجسمه هایی که از حفریات شهر به دست آمده اند جای گر فته است. در ویترین های سالن شماره 2، آثار باستانی کوچک و در سالن شماره 3 باقیمانده هائی از تئاتر قدیمی شهر دیده می شود. در محوطه روباز موزه هم انواع سنگها قرار گرفته است.

قونیه (موزه مولانا)

موزه مولانا را در میان موزه های متعدد قونیه جایگاهی دیگر است. این موزه افزون بر اینکه مزار عارفی کامل و وارسته ای را در دل خود جای داده، آثار مربوط به مولانا و مولویه را همراه با تعدادی از اصیل ترین آثار هنری گرد آورده است. مجتمع مزار و درگاه مولانا از سمت غرب با حجره های دروایش و سه طرف دیگرش با دیوارها احاطه شده است. قسمتهای مختلف مزار و درگاه مولانا عبارتند از :

- اطاق تلاوت (دایره خط)، محلی که قبلاً دروایش در آن به تلاوت قرآن مشغول می شدند. این سالن کوچک اینک به صورت ”بخش خط“ مرتب شده و در آن آثار بعضی از خطاطان مشهور عثمانی جای گرفته است.

- تربه (حضور پیر) که در آن مزار مولانا و دیگران قرار گرفته اند.

- سماع خانه که در آن آلات موسیقی، رحله ها، شمعدانها و قندیل های متعلق به درگاه و البسه مولانا جای گرفته است.

- مسجد که محرابی از مرمر و مناره ای تک شرفه دارد.

- حجره های درویشان که در سال 1584 از سوی سلطان مراد سوم برای اقامت درویشان ساخته شده بود. امروز دو عدد از این حجره ها به همان شکل قدیم محافظت شده است.

- مطبخ مولوی که در آن هم غذای مورد مصرف درگاه پخته می شد و هم به عنوان ”چله خان“ نونیازان به کار می رفت و در اینجا اشیاء مختلفی که در آشپزخانه بکار گرفته شده و تعداد زیادی اثر خطی را در خود جای داده است.

- میدان شریف که اطاق وسیعی است و امروز به عنوان محل کار مدیر موزه بکار می رود.

- شادروان و حوض شب عرس که شادروان در سال 1512 از سوی یاووز سلطان سلیم ساخته شده است و حوض که همه ساله در سالگرد وفات مولانا مراسم شب عرس در کنار آن انجام می گیرد.

قونیه (موزه باستانشناسی)

آثاری که از حفریات قونیه و اطراف به دست آمده و در این موزه گرد آمده اند. در این موزه که در سال 1963 به محل کنونی خود انتقال یافت بخشهای زیر دیده می شود:

1- سنگ مزارها، کتیبه ها، مسجمه های شیر که اغلب متعلق به دوره روم هستند، قطعات معماری متعلق به دوره کلاسیک و آثار سنگی متعلق به دوره بیزانس، این آثار در حیاط موزه جای گرفته اند.

2- بخش آثار مربوط به ادوار کلاسیک شامل کتیبه ها، مسجمه ها، آثار گلی، فلزی و شیشه ای.

3- آثار موجود در دیگر سالن های موزه، شامل مهرها، مسجمه های کوچک، زینت آلات و غیره.

نوشهر (موزه باستانشناسی و مردمشناسی حاجی بکتاش)

ساختمان این موزه که در سال 1975 شروع شده بود در سال 1988 به پایان رسید. موزه باستان شناسی و مردم شناسی حاجی بکتاش، دارای سه سالن، دو انبار، یک آزمایشگاه، و یک کتابخانه است. در سالن شماره یک آثاری از عصر برنز و در سالن شماره دو آثاری از عهد یونان باستان جای گرفته است. در بخش مردم شناسی موزه، نمونه هایی از البسه، زینت آلات، آئینه ها، شمشیرها، فرشها و گلیم ها دیده می شود.

نوشهر (موزه درگاه حاجی بکتاش)

مجتمعغ درگاه حاجی بکتاش (خانه پیر) در سال 1964 گشایش یافت. این موزه از سه حیاط تشکیل یافته است :

1- در حیاط اول چشمه ای که به سبک چشمه های عثمانی ساخته شده است دیده می شود.

2- در حیاط دوم حوض مربّع شکلی وجود دارد که در سمت راستش مجسمه شیری به چشم می خورد. در شرق این حیاط اطاقهایی تعبیه شده که نانوائی و مطبخ درگاه می باشند. در مطبخ آلات آشپزخانه و دیک سیاه (که از سوی بکتاشیان مقدس شمرده می شد) جای دارد.در قسمت غرب حیاط دوم اطاقهایی وجود دارد که به آنها ”خانه میدان“ گفته می شود. در ورودی این میدان که روزگاری آئین جم در آن انجام می گرفت ”سنگ میدان“ به چشم می خورد. در اطاق میدان، اجاق، پوست ها و تخت چراغ به چشم می خورد. امروز در طبقات بالای خانه میدان کتابخانه موزه جای گرفته است.

3- در قسمت راست حیاط سوم مزار دده بابا، بالیم سلطان و در مقابل آنها مزار حاجی بکتاش ولی به چشم می خورد.