حمیرا
نمی‌تواند تمركز كند. او حس می‌كند وقت كم می‌آورد و معلم او را توبیخ
می‌كند. بچه‌ها مسخره‌اش می‌كنند و والدینش از او نومید می‌شوند.
او اضطراب دارد. شب امتحان است و انگار دل‌پیچه گرفته است. تند و تند به
دستشویی می‌رود و صدای مادرش در می‌آید كه: اگر سر وقت درس‌هایت را
می‌خواندی حالا این‌طور دلشوره نداشتی.
كودكان
زیادی با اضطراب امتحان درگیر هستند. امید توكلی، روانشناس و مشاور مدرسه
اعتقاد دارد اضطراب شب امتحان چیزی نیست كه واقعا شب امتحان پدید آمده باشد. این مساله در مدتی طولانی شكل می‌گیرد و گاهی حتی ریشه در شخصیت كودك دارد.
این
مشاور تحصیلی اعتقاد دارد سن، جنس، توقعات والدین و خانواده و دوستان و
آنچه كودك مطالعه می‌كند، می‌تواند با اضطراب امتحان ارتباط داشته باشد.
توكلی
اعتقاد دارد: كسانی كه دچار اضطراب امتحان می‌شوند، اغلب كمال‌طلب هستند و
فكر می‌كنند هیچ وقت دانسته‌هایشان كافی نیست. آنان بر اثر عوامل گوناگون
دچار وسواس فكری و عملی می‌شوند و گاهی نسبت به خود دیدگاهی منفی دارند و
فكر می‌كنند باید بهتر از این‌كه هستند، باشند.
این
كودكان اعتماد به نفس كمی دارند و فكر می‌كنند هرگز موفق نمی‌شوند و حتی
گاهی فكر می‌كنند دیگران از آنها بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند و تصور
بسیار حیاتی بودن موفقیت در آزمون برای رقابت و جلب توجه، آنان را به
اضطراب می‌افكند.
سیما
شهابی، مادر یك كودك 9 ساله است. او می‌گوید: كودكم مدام نق می‌زند كه
آنچه معلم می‌خواهد فراتر از توان اوست. او پیش از هر امتحان نكاتی از
بی‌عدالتی معلم و سختی دروس می‌گوید كه كسی از او توقع نداشته باشد 20
بگیرد. اما خود او این توقع را دارد و همین او را دچار نگرانی می‌كند.
اضطراب امتحان تا حدود زیادی با افكار منفی و ارزیابی‌های بدبینانه از امتحان ارتباط دارد.
این
مشكل در میان فرزندان پیش‌دانشگاهی شما ممكن است بروز كند. سهیل ناصری،
دانش‌آموز 17 ساله می‌گوید: همه فكر می‌كنند كنكور سد بزرگی است. در
تصحیح سوال و جواب‌ها اشتباه رایانه‌ای امكان‌پذیر است و عبور از سد كنكور
كار دشواری است. این تصور باعث نگرانی تعداد زیادی از داوطلبان كنكور
می‌شود. خود من را هم خیلی‌وقت‌ها با شك و تردید در نحوه برگزاری و
ارزیابی پاسخ‌ها روبه‌رو می‌كند.
توكلی، مشاور تحصیلی عادت‌های بد مطالعه و نداشتن تمركز حین مطالعه را یكی دیگر از دلایل اضطراب می‌داند.
خصوصا اگر با مطالعه و مرور نا‌كافی درس‌ها در فاصله‌ای نزدیك به امتحان
توام باشد. روان‌شناسان اعتقاد دارند، اضطراب امتحان یك ویژگی و خصیصه
شخصیتی است كه از ساختار شخصیتی و شناختی فرد نشأت می‌گیرد. درونگرایی با
اضطراب رابطه مثبتی دارد و دانش‌آموزان درونگرا این حس ناخوشایند را بیشتر
تجربه می‌كنند.
اما این دلیل نمی‌شود كه نقش خانواده را در ایجاد این اضطراب نادیده بگیریم.
سهیلا
می‌گوید: خانواده‌ام، برادرم را با هوش و زرنگ می‌دانند كه هیچ احتیاجی به
درس خواندن زیادی ندارد. او براحتی می‌تواند امتحاناتش را پشت سر بگذارد.
البته به نظر من اینها فقط تصور است.
من
همیشه با او مقایسه می‌شوم، گرچه در برخی دروس خیلی بهتر از او هستم،
والدینم انتظار دارند در ریاضیات و درس‌هایی مثل فیزیك و شیمی به خوبی او
باشم. اما از او انتظار ندارند در نقاشی و ادبیات مثل من باشد.
آنها
مدام به من می‌گویند، اگر خوب درس نخوانی به هیچ جا نمی‌رسی. من ناچارم
برای برآوردن انتظارات آنان و رقابتی كشنده با برادرم همیشه در تلاش باشم.
انتظارات بیش از حد و حساسیت والدین به نتایج امتحان فرزندانشان، می‌تواند اضطراب امتحان را در دانش‌آموزان افزایش دهد.
سطح انتظارات و توقعات والدین و معلمان چنانچه با توانایی و امكانات
دانشجویان و دانش‌آموزان متناسب نباشد و انتظاراتی نابجا و غیرمنطقی از
آنان داشته باشند، باعث افزایش اضطراب امتحان می‌شود.نتایج یك پژوهش كه از
سوی پژوهشگاه جهاددانشگاهی صورت گرفته، نشان می‌دهد، هرچه نوجوانان از
نفوذ خانواده خود فاصله گرفته و تمایزیافتگی بیشتری داشته باشند، میزان
اضطراب امتحان آنها كمتر خواهد بود.
در
همین پژوهش، محققان دریافتند میانگین اضطراب امتحان هنگامی كه والدین
واكنش تند و شدید نشان می‌دادند، نسبت به سایر موارد به نحو قابل توجهی
بالاتر بود و كمترین اضطراب امتحان در واكنش تشویقی والدین مشاهده شد.
این امر از پیش قابل انتظار بود، چنانچه رابطه والدین با نوجوانان، رابطه
حمایت كننده باشد و به آنها اجازه اشتباه كردن و یادگیری از اشتباهات را
بدهد، رابطه مناسب به شمار می‌رود كه باعث تكامل فرد می‌شود.اما ماجرا با
خانواده‌ها پایان نمی‌یابد. خوب است بدانید محیط درسی و تحصیلی نیز در این
رابطه عامل مهمی به شمار می‌رود.
اگر
دانشجویی با اطمینان خاطر و راحتی فكر در جلسه امتحان با فضایی مناسب حاضر
شود، شانس موفقیت او در امتحان بیشتر است تا آن‌كه با ترس و بی‌اعتمادی
نسبت به محیط كلاس و استاد در جلسه امتحان شركت كند. روش‌های خشك تدریس،
وضعیت نامناسب كلاس و ... از جمله مسائلی هستند كه می‌توانند بر عملكرد
تحصیلی و اضطراب امتحان تأثیر منفی بگذارند.
تحقیقات
نشان می‌دهد ازدحام و شلوغی كلاس نیز می‌تواند بر بار اضطراب دانش‌آموز
بیفزاید. واكنش تند و شدید مدرسه نسبت به افت و عملكرد تحصیلی نیز
می‌تواند نتایج معكوسی به بارآورد.
به
نظر می‌رسد آرامش روحی روانی در خانواده و مدرسه، می‌تواند كودك را به
سطحی منطقی از رقابت و تلاش برساند، بی‌این‌كه اضطراب امتحان را به او
تحمیل كند. البته به شرطی كه برنامه‌ریزی درسی درستی پیش گرفته باشد.
کلیه حقوق تحت مجوز