وکالت در دعاوی مدنی

   در دعاوی مدنی هر یک از طرفین دعوی اجازه دارند حداکثر تا دو نفر وکیل به دادگاه معرفی کنند. وکلای طرفین باید دارای شرایطی باشند که به موجب قانون راجع به وکالت در دادگاهها برای آنها مقرر شده است. وکالت ممکن است با سند رسمی یا سند غیر رسمی باشد. اگر با سند عادی و غیر رسمی عقد وکالت تنظیم شود در مورد وکالت نامه های تنظمی در ایران وکیل می­توتند زیر وکالت نامه تایید کند که وکالت نامه را موکل شخصا در حضور او امضا یا مهر کرده یا اثر انگشت زده است و اگر وکالت در خارج از ایران داده شده باشد باید به گواهی یکی از ماموران سیاسی یا کنسولی جمهوری اسلامی برسد. وکالت در دادگاههایی که به پرونده­های مدنی رسیدگی می­کنند شامل تمام اختیارت راجع به محاکم است جز آن چه که موکل استثنا کرده باشد. با این وجود برای دخالت وکیل در بعضی امور نیاز به تصریح در وکالت نامه وجود دارد مانند: وکالت راجع به اعتراض به رای، تجدید نظر فرجام خواهی و اعاده دادرسی، وکالت در سازش و مصامحه، وکالت در تعیین کارشناس، وکالت برای درخواست صدور اجرایی و تعقیب عملیات مربوط به اجرای حکم و گرفتن وجوه پرداخت شده به نام موکل و مواردی دیگر که در این گزیده نمی­گنجد.

   اگر موکل وکیل خود را عزل کند باید این موضوع را به اطلاع دادگاه و وکیل معزول برساند. وکیل نباید بعد از استعفا یا معزول شدن از طرف موکل، وکالت طرف مقابل را بپذیرند. وکلا باید هنگام محاکمه در دادگاه حاضر باشند مگر آن که عذر موجه باشد از جمله، فوت یکی از بستگان مانند پدر و مادربزرگ- بیماری که مانع حرکت او شود یا حرکت او برای درمان مضر تشخیص داده شود- حوادث قهری مثل سیل و زلزله و وقایع خارج از اختیار وکیل مثل تاخیر در پرواز.

   اگر وکیل همزمان در دو یا چند دادگاه دعوت شود و جمع بین آنان ممکن نباشد، باید در دادگاهی که حضور او برابر قانون آیین دادرسی کیفری یا سایر قوانین الزامی است شرکت کند و به دادگاه­های دیگر لایحه بفرستد یا اگر از سوی موکل اجازه داشته باشد یک نفر وکیل دادگستری دیگر به دادگاه معرفی کند. اگر در یک دعوای مدنی یک طرف دعوی دو نفر وکیل معرفی کرده باشد و به هیچ کدام اجازه اقدام انفرادی ندهد هر دو وکیل باید لایحه خود را به دادگاه ارسال نماید یا این که یکی از دو وکیل به همراه لایحه وکیل دیگر در دادگاه حضور یابد.

وکالت در دعاوی کیفری

   بیشتر پرونده­های کیفری پس از تحقیقات مقدماتی در دادسرا به همراه کیفر خواست در دادگاه مطرح می­شوند. لذا وکیل هم در مرحله رسیدگی مقدماتی و هم دادرسی نقش دارد. وکیل متهم می­تواند بدون مداخله در امر تحقیق پس از خاتمه تحقیقات مطالبی را که برای کشف واقع و حقیقت و دفاع یا اجرای قوانین لازم می­داند به قاضی اعلام نماید. اگر دادگاه تشخیص دهد متهم توانایی انتخاب وکیل را ندارد از بین وکلای حوزه قضایی و در صورت ممکن نبودن این کار از نزدیکترین حوزه مجاور وکیلی برای متهم تعیین خواهد کرد.

در جرایمی که مجازات آن به موجب قانون اعدام، قصاص نفس، سنگسار و حبس ابد باشد، اگر متهم خود وکیل معرفی نکنند دادگاه برای او وکیل تعیین می­نماید که در اصطلاح به این اشخاص"وکلای تسخیری" می­گویند. در جرایم منافی عفت که مجازات آن  اعدام یا سنگسار است متهم می­تواند از پذیرش وکیل تسخیری امتناع کند.

وکیل در توکیل

   وکیل را به طور معمول از بین افراد مورد اعتماد و مطلع انتخاب می­کنیم اما گاهی اوقات ممکن است به وکیل خود اجازه دهیم که برای امور خاصی حق داشته باشد از طرف وکیل خود وکیل دیگری را انتخاب کند. این عمل "وکالت در توکیل" نامیده می­شود. 

 آیین نامه تعرفه حق الوکاله و هزینه سفر وکلای دادگستری

   با توجه به ماده 19 لایحه قانون استقلال کانون وکلای دادگستری و پیشنهاد کانون وکلای دادگستری کشور، آیین نامه حق الوکاله و هزینه سفر وکلا به شرح ذیل تصویب شد:

ماده1- قرارداد حق الوکاله طبق ماده 19 لایحه قانون استقلال کانون وکلای دادگستری(مصوب سال 1333) بین وکیل و موکل معتبر است. اعتبار قرارداد مذکور نسبت به محکوم علیه و شخص ثالث در صورتی است که متجاوز از مبلغ مندرج در این آیین نامه نباشد.

ماده2- به منظور تشخیص مالیات و سهم تعاون و تعیین حق الوکاله در صورتی که قرارداد در بین نباشد و نیز در مورد محکوم علیه میزان حق الوکاله طبق این آیین نامه تعیین خواهد شد. در صورت تاخیر چنانچه قرارداد بین المحکوم له و وکیل او مبلغی کمتر از مبلغ مندرج در این آیین نامه را مقرر دارد مبلغ مذکور ملاک عمل خواهد بود.

تبصره-کلیه دادگاههای دادگستری و مراجع غیر دادگستری در مواردی که طبق قانون تکلیف به تعیین حق الوکاله دارند میزان حق الوکاله را بر اساس این ماده محاسبه و در رای ذکر خواهند کرد.

ماده3- در دعاوی مالی اعم از مدنی یا کیفری، میزان حق الوکاله در موردی که حکم دادگاه بدوی از حیث بهای خواسته قطعی است، 10 درصد بهای خواسته و در موردی که حکم از حیث بهای خواسته قطعی نیست به ترتیب ذیل تعیین می­شود،

ماده4- 60 درصد حق الوکاله مقرر در بندهای الف و ب ماده(3) به مرحله نخستین و 40 درصد بقیه به مراحل تجدید نظر تعلق می­گیرد حق الوکاله هر مرحله در آغاز همان مرحله به وکیل پرداخت می­گردد.

ماده6- در مواردی که دعوی به یکی از نتایج ذیل منتهی شود حق الوکاله به ترتیب زیر تعیین می­شود:

ماده7- حق الوکاله رسیدگی بعد از نقض نصف حق الوکاله قبل از نقض است.

ماده8- در دعاوی که تعیین بهای خواسته قانونا لازم نیست از قبیل تخلیه ملک، تصرف عدوانی و تقسیم و ابراز و امثال آن، یا خواسته مالی نیست مانند طلاق، تمکین، اصلاح شناسنامه، موارد مربوط به امور حسبی و در دعاوی کیفری، دادگاه میزان حق الوکاله و خسارات مورد مطالبه از طرف محکوم له را تعیین خواهد کرد اعم از این که خود متهم یا دادگاه وکیل تعیین کرده باشد. لیکن حق الوکاله هر مرحله از دادرسی نباید کمتر از مبلغ 500 هزار ریال  باشد و "حق الوکاله خواسته" مالی هم طبق این آیین نامه به آن اضافه خواهد شد.  

ماده9- حق الوکاله در دیوان عدلت اداری و مراجع غیر قضایی(از قبیل سازمان تعزیرات حکومتی، هیات­های مندرج در قانون کا و غیره) طبق این آیین نامه است که 60 درصد آن به  مرحله نخستین و 40 درصد به مرحله تجدید نظر تعلق می­گیرد.

ماده 10- حق الوکاله اموری که خارج از دادگستری یا پس از طرح آن در دادگاه به داوری ارجاع می­گردد و منجر به صدور رای داور می­شود و نیز موردی که دعوی در دادگاه یا خارج از دادگاه به صلح ختم می­شود به میزان حق الوکاله مرحله نخستین است.

ماده11- در مورد عزل وکیل یا انتفای موضوع وکالت به جهتی از جهات قانونی دیگر اگر کار وکیل تمام شده یا پرونده برای صدور حکم مهیا باشد تمام حق الوکاله آن مرحله به وکیل تعلق خواهد گرفت در غیر این صورت میزان حق الوکاله وکیل به تناسب کاری که در آن مرحله انجام داده است به تشخیص کانون وکلا یا مراجع قضایی تعیین می­شود.

ماده12-در دعاوی که خواسته دعوی از طرف خواهان قانونا تقویم می­شود حق الوکاله به نسبت ارزش واقعی خواسته باید تعیین شود در صورت عدم توافق طرفین در تعیین ارزش واقعی خواسته دادگاه میزان واقعی ارزش خواسته را با ارجاع امر به کارشناس تعیین و ملاک حکم قرار می­دهد.

ماده13- میزان حق الوکاله امور اجرایی در دادگاهها و شعب اجرایی ثبت، حداکثر 4 درصد نسبت به محکوم به یا مورد اجرا تعیین می­شود و ممکن است به تناسب آن چه اجرا می­شود دریافت شود. در مورد سایر اجراییه­ها تعیین میزان حق الوکاله به نظر دادگاه صلاحیت دار است.

ماده14- چنانچه مطالعه پرونده قبل از قبول وکالت در موضوع دعوی به تشخیص وکیل ضرورت داشته باشد حق الوکاله مطالعه پرونده در کلیه مراجع قضایی، دیوان عدالت اداری و مراجع غیر قضایی20 هزار ریال تعیین می­شود و در صورت قبول وکالت در موضوع دعوی، مبلغ مذبور جزو حق الوکاله وکیل منظور خواهد شد.

ماده15- وکلای دادگستری و کارگشایان مکلفند معادل نصف آن چه بابت مالیات طبق قانون مالیاتهای مستقیم تمبر به وکالتنامه الصاق می­کنند برای صندوق حمایت وکلا و کارگشایان و نیز یک چهارم مالیات را بابت هزینه کانون به حسابداری دادگستری پرداخت کنند و صندوق دادگستری مکلف است سهم صندوق حمایت وکلای دادگستری مربوط را بپردازد. 2 درصد از آن چه وصول می­شود حق الزحمه متصدیان وصول خواهد بود.

ماده16- هزینه مسافرت وکلا کیلومتری 500 ريال رفت و برگشت می­باشد مگر هزینه­های مذکور از سوی موکل تقبل شود و فوق العاده روزانه مبلغ 000/300 ریال تعیین می­گردد.