مقدمه مطالعه چشم انداز جنگلداري (Forestry Outlook Study) براي آينده
يكي از برنامه هاي فائو (FAO) ميباشد كه با همكاري كشورهاي مختلف براي
مناطق مختلف جهان و كشورها تهيه شده يا در حال انجام است . در اين رابطه
اولين سئوالي كه مطرح مي شود اين است كه هدف مطالعه چشم انداز جنگلداري
چيست؟ هدف مطالعه چشم انداز جنگلداري تعيين گزينه هاي مختلف براي جنگلداري
در آينده است . گزينه هاي آينده براي جنگلداري در اين مطالعه براساس آينده
نگري به روش تهيه سناريوهاي كمي- كيفي است كه از نتايج اين مطالعه در درجه
اول بخش جنگلداري در تهيه راهبرد استفاده بعمل ميآورد . البته مطالعه چشم
انداز جنگلداري براي تصميم گيران اقتصادي و اجتماعي, برنامه ريزان, مؤسسات
علمي و تحقيقاتي, بخش خصوصي, جوامع مدني و افراد علاقمند هم كاربرد دارد .
مطالعه چشم انداز جنگلداري با همكاري فائو, كشورها و بعضي از نهادهاي بين
المللي تاكنون براي كشورهاي آسيا و اقيانوسيه, آمريكاي لاتين و درياي
كارائيب, افريقا و اروپا انجام شده است . اما براي كشورهاي غرب آسيا و
آسياي ميانه از سال 2004 تا سال 2005 تهيه مي گردد . اصولاً چشم انداز
جنگلداري در سطح ملي, منطقه اي و جهاني تهيه مي شود، بطوريكه بعد از اتمام
چشم انداز جنگلداري غرب آسيا و آسياي ميانه چشم انداز جنگلداري جهان تا
سال 2020 ميلادي تهيه خواهد شد . 1- چشم انداز جنگلداري درغرب آسيا و آسياي ميانه موضوع
مطالعه چشم انداز جنگلداري در غرب آسيا و آسياي ميانه اولين بار در سال
2002 ميلادي در اجلاس كميسيون جنگلداري خاور نزديك در سودان از طرف
كشورهاي عضو اين كميسيون از جمله ايران مطرح گرديد . به همين جهت در خرداد
ماه سال 1383 در كشور لبنان يك كارگاه آموزشي با شركت كشورهاي عضو كميسيون
جنگلداري خاور نزديك با همكاري فائو برگزار گرديد كه در اين كارگاه
نمايندگان سازمان جنگلها, مراتع و آبخيزداري هم شركت نموده بودند . البته
در اين كارگاه كشورهاي آفريقائي عضو كميسيون جنگلداري خاور نزديك حضور
نداشتند زيرا چشم انداز جنگلداري آفريقا بطور مستقل تهيه شده بود . دراين
كارگاه آموزشي اهداف, روش هاي مطالعه چشم انداز جنگلداري توسط كارشناسان
فائو به بحث و گفتگوگذاشته شد كه بعد از آن كشورها با همكاري فائو مشغول
مطالعه آن شدند. در ايران در سال 1383 براي مطالعه چشم انداز جنگلداري تا
سال 2020 ميلادي يك گروه كارشناسي از بخش هاي مختلف زير نظر شورايعالي
جنگل, مرتع و خاك تشكيل و نسبت به آن اقدام نمودند كه نتيجه آن در فروردين
ماه سال 1384 در يك كارگاه آموزشي در دمشق (سوريه) با شركت كشورهاي منطقه
به بحث و گفتگو گذاشته شد. از مجموعه بحث ها و گزارش هاي ارائه شده چشم
انداز جنگلداري براي كشورهاي غرب, آسيا و آسياي ميانه توسط فائو مطالعه و
تهيه خواهد شد .
2- علل مطالعه چشم انداز جنگلداري مطالعه
چشم انداز جنگلداري يك آينده نگري يا آينده پژوهي براي بخش جنگلدراي است و
علت آن تغييرات شديد در جهان, افزايش پيچيدگي ها و مسئوليت داشتن در برابر
ساختن آينده بخش جنگلداري است . براي موفقيت در آينده نگري بخش جنگلداري
نياز به افزايش دانش، آگاهي, كارگروهي، پيش بيني آينده و در نظر گرفتن
آينده در تصميمات و سياستگذاري است . آينده نگري كار گروهي است و كار
انفرادي نتيجه بخش نيست . براي آينده نگري هر فرد يا سازمان به داشتن نگرش
جديد و پويا, آمادگي براي مواجهه با عدم اطمينان ها و ظرفيت سازگاري براي
آينده متفاوت و غير قابل پيش گوئي را نياز دارد . 3- روش آينده نگري مورد استفاده در
جهان كنوني براي پيش بيني آينده از روش هاي مختلفي استفاده بعمل ميآيد كه
هر كدام از اين روشها دقت لازم خود را بر اساس نحوه نگرش به آينده را
دارند . متداول ترين اين روشها عبارتند از : 1-3- روش استنتاج از روندهاي گذشته 2-3- روش استفاده از رگرسيون 3-3- روش استفاده از الگوهاي چرخه اي 4-3- روش دلفي (Delphi) 5-3- روش تهيه سناريو روش
استفاده از روندهاي گذشته چندان مطلوب نيست، زيرا درآينده روندهاي گذشته و
حال دقيقاً اتفاق نمي افتند. روش استفاده از رگرسيون هم بيشتر توسط اقتصاد
دانان و غيره براي پيش بيني آينده استفاده ميشود. ولي اين روش به عدم
اطمينان ها در آينده توجهي ندارد . روش استفاده از الگوهاي چرخه اي يا
سيكلي معمولاً توسط اقليم شناسان بكار مي رود كه بروز سيل و بارندگي را
معمولاً چرخه اي ميدانند . روش دلفي يا استفاده از عقايد جمعي هم نياز به
افراد خبره و آينده نگر دارد . روش بكار رفته در مطالعه چشم انداز
جنگلداري روش تهيه سناريو است . اين روش كمي- كيفي با مطالعه روندهاي جاري
و نيروهاي پيشران (Driving Forces) تغييرات حاصله را مدنظر قرار ميدهد و
انواع سناريو يا داستان را كه احتمال وقوع آنها در آينده وجود دارد پيش
بيني مي كند . بايد توجه نمود كه سناريوها ادامه روندهاي فعلي نيستند .
سناريو فقط يك تصوير از آينده نيست بلكه چندين تصوير و تصور از آينده است
و در صورت وجود شرايط لازم ممكن است اتفاق افتد . در ضمن سناريوها براي
تهيه راهبرد (استراتژي) لازم و ضروري ميباشند .
4- نيروهاي پيشران كليدي (Key Driving Forces) سناريوها
در بخش جنگلدراي از تغييرات يا بعبارتي از نيروهاي پيشران بيروني و خارج
از بخش جنگلداري ناشي ميشوند . در چشم انداز جنگلداري نيروهاي پيشران
كليدي يا تغييرات مؤثر بر جنگلداري عبارتند از : - تغييرات جمعيتي - تغييرات اقتصادي - تغييرات علمي و فن آوري - تغييرات در علائق زيست محيطي - تغييرات تشكيلاتي و سياست جنگل تغييرات
مذكور كه در خارج از بخش جنگلداري اتفاق مي افتند دربخش جنگلداري تأثير
فراوان دارند . نكته مهمي كه بايد مدنظر قرار گيرد اين است كه اين تغييرات
معمولاً تأثير توامان (Synergic) و افزاينده دارند و از طرفي ممكن است اين
تغييرات تأثير مستقيم يا مستقيم و مثبت يا منفي بر جنگلداري داشته باشند .
آثار اين اثرات در جنگلداري در آينده بوضوح مشخص ميگردند .
نتيجه گيري مطالعه
چشم انداز جنگداري در جهان كنوني با تغييرات شديد وغيرقابل پيش بيني يك
مطالعه ارزنده و سودمند براي بخش جنگلداري است و اين بخش را براي مقابله و
سازگاري با تغييرات آماده ميسازد, نتايج حاصله از اين مطالعه قابل اتكاء و
اطمينان است، زيرا مطالعه چشم انداز براساس روش جديد يعني روش تهيه سناريو
با بررسي نيروهاي پيشران كليدي صورت ميگيرد.
|