مقدمه:

   بشر از زمانيكه خود را شناخته در پي كار و فعاليت بوده و در هر زمان دستخوش تحولاتي گرديده  است. به وجود آمدن ابزار كار قديمي‌ترين تحولي است كه در زندگي بشر بوجود آمده است. زماني ابزار سنگي و بعداً با پيدايش آهن و فلزات ابزار فلزي جايگزين آن شد به تبع توسعه صنايع و ابزار آلات مشاغل مرتبط با آنها نيز به صورت تخصصي درآمده و از هم جدا گرديد كه حرفه جوشكاري يكي از آنها مي‌باشد.

عوامل زيان آور موجود در كارگاه جوشكاري:

   در كار جوشكاري ابزار و وسايلي استفاده مي‌شود كه در صورت عدم رعابت موازين ايمني باعث بروز مشكلاتي مي‌گردد. عمده‌ترين عوامل زيان‌آوري كه در رابطه با اين حرفه وجود دارد عبارتند از:

1-    انواع اشعه‌هاي ناشي از جوشكاري

2-    سر و صداي محيط كار

3-    دود و گازهاي ناشي از جوشكاري

4-    حركات و وضعيت‌هاي نامناسب بدن در حين كار كه در مورد هر يك توضيحات مختصري ارائه ميگردد.

1-    اشعه‌هاي ناشي از جوشكاري:

نور مرئي IR- UV

   نور مرئي همان نور طبيعي و نور مصنوعي ناشي از لامپ‌ها مي‌باشد كه نه تنها نقش مهمي در رويت اشيا و جلوگيري از برخورد با آنها دارد بلكه بر اساس آخرين تحقيقات نقش بسيار مهمي در افزايش بازدهي و جلوگيري از خستگي ناشي از كار دارد.

   در بين اشعه‌ها، اشعه ماوراء بنفش (UV) ناشي از نقطه جوش و مادون قرمز (IR) ناشي از التهاب فلز گداخته خطر بيشتري دارند. تابش اشعه حاصل از جوشكاري بخصوص دستگاههاي جوش الكتريكي بر چشم سبب ناراحتي چشم با علائم سرخي، ريزش اشك، خارش و ترس از نور، ورم ملتحمه،‌ خيرگي و آب مرواريد مي‌گردد.

روش پيشگيري : در مورد جوشكاران بايستي از عينكها و يا سپرهاي حفاظتي شيشه‌هاي آن قادر به جذب اشعه ماوراء بنفش و مادون قرمز مي‌باشند استفاده شود.

2ـ سر و صداي محيط كار :

خستگي شنوايي : كاهش قدرت شنوايي، تحريك اعصاب، وزوز كردن گوش، سوت كشيدن پرده گوش از جمله عوارض ناشي از سر و صداي محيط كار مي‌باشد. تغيير در تركيبات خون و ساير مايعات بدن نيز گزارش شده است كه افزايش يا كاهش قندخون از آن جمله‌اند.

   در صورتيكه سر و صداي محيط كار در حدي باشد كه باعث مختل شدن مكالمه عادي بين دو نفر در محيط كار گردد بالاتر لز حد مجاز بوده و كارگر بايد از گوشي جهت محافظت سيستم شنوايي استفاده كند.

وسايل حفاظت سيستم شنوائي شامل:

پلاك گوش: طوري طرح و ساخته شده است كه كاملاً در مجراي داخلي گوش قرار ميگيرد.

گوشي: كاملاًً‌ گوش خارجي را مي‌پوشاند از نظر حفاظت بهتر و در ضمن خيلي راحت‌تر از پلاك گوش خواهد بود.

3-   دود و گازهاي ناشي از جوشكاري:

   دود حاصل از جوشكاري با كاربيد و استيلن حاوي انواع فلزات سمي و ساير مواد شيميايي بوده كه استنشاق آنها به آساني صورت ميگيرد كه اين ذرات مي‌توانند به قسمتهاي انتهايي ريه‌ها نفوذ نموده و عوارض شديدي ايجاد نمايند.

گازهاي زيان آور ناشي از جوشكاري:

   از جمله گازهايي كه در حرفه جوشكاري استفاده مي‌شود گاز استيلن مي‌باشد كه گازي است بي‌رنگ كه خالص آن بوي بدي ندارد علت بوي بدي كه در جوشكاريها استشمام مي‌شود هيدروژن سولفوره مخلوط با آن است كه به علت ناخالصي كاربيد مي‌باشد.

 عوارض ناشي از اين گاز شامل:

   سرفه، ريزش اشك، سردرد، سرگيجه، ورم ملتحمه، اختلالات گوارشي، بيهوشي،‌ نارسايي تنفسي مي‌باشد كه در غلظت‌هاي زياد باعث اغماء و مرگ مي‌گردد.

راههاي پيشگيري از عوارض فوق :

   براي جلوگيري از ايجاد عوارض فوق استفاده از ماسكهاي مخصوص و فيلتردار جهت حفاظت دستگاه تنفسي الزامي است و همچنين استفاده از سيستم تهويه  عمومي و موضعي در كاهش بار آلودگي محيط كار مؤثر مي‌باشد.

4-  حركات و وضعيت‌هاي بدن در حين كار:

   يعضي از حركات مفصلي به علت تجاوز از حد طبيعي و به جهت شدت و تكرار شدنشان باعث ايجاد ضايعات مفصلي ميگردند. انجام كارها به طور غيرطبيعي باعث درد عضلات ميگردد. دردهاي پشت، انقباض عضلات كنار مهره‌اي، دردهاي منطقه بين فقرات گردن و پشت كمر دردهاي ناشي از كار كردن در يك وضعيت نامتناسب، تغيير شكل ستون فقرات از جمله اين عوارض مي‌باشد

راههاي پيشگيري:

   براي پيشگيري از عوارض فوق ايجاد فواصل معين و منظم بين زمان استراحت و كار الزامي مي‌باشد و همچنين نحوه درست بلند كردن بار حائز اهميت مي‌باشد.

روشنايي محيط كار و تاثير آن بر روي بينايي

مقدمه:

   چشم: همانقدر كه عضو خارق‌العاده و شگفت‌انگيز است بهمان اندازه نيز ظريف و بي‌پناه و آسيب‌پذير ميباشد . بنابراين در هنگام كار يا هر جاي ديگري بايد از آن محافظت نمود.

   ناراحتي‌هاي چشمي اكثراً‌ در ساعات كار اتفاق افتاده و ناشي از علل گوناگون مي‌باشد. اين صدمات ممكن است ناشي از ازدياد نور، كمبود نور، پرتاب ذرات، تاثير مواد سمي، اشعه ايكس يا ساير تشعشعات يونيزان و حرارت باشد.

تاثير و روشنايي بر روي بينايي كارگران:

   تامين نور كافي و مناسب در محل كار موجب مي‌شود كه:

1-    ميل و رغبت به كار در كارگر افزايش يابد.

2-    دقت عمل در كار بيشتر شود.

3-    راندمان و نتيجه كار افزوده گردد.

4-    سلامت چشم و قدرت بينايي كارگر محفوظ مانده و خستگي اعصاب كمتر شود.

5-    كار بهتر،‌ راحتتر و دقيق‌تر انجام شود.

6-     از ميزان حوادث حين كار كاسته گردد.

تامين نور كافي و مناسب در محيط‌ هاي كار:

   در محيطهاي كاري با نور مناسب امكان بروز هر نوع حادثه نيز كاهش مي‌يابد. نور مناسب از طريق استفاده از نور طبيعي و مصنوعي و يا هر دو تامين ميگردد.  اين نور مي‌بايست داراي روشنايي كافي بوده، خيره كننده نباشد و بطور يكسان پخش شده باشد .

عوارض ناشي از ازدياد نور:

خيرگي: مهمترين عارضه ناشي از ازدياد نور است. اين حالت در اثر برخورد مستقيم نور به چشم و يا انعكاس شعاع تابش نور از سطوح شفاف به چشم بوجود ميآيد.

علائم خيرگي: احساس ناراحتي و درد در چشم، كم شدن حس بينايي، ترس از نور و ريزش اشك پديد مي‌آيد. مثلاً زماني كه منبع نور به طور مستقيم در ميدان ديد كارگر قرار گيرد باعث بروز خيرگي ميشود براي جلوگيري از بروز اين مشكل منابع روشنايي بايستي به فواصل مناسبي نسبت به هم نصب شود.

عوارض ناشي از كمبود نور:

   در كارگاههائيكه نور مناسب و كافي وجود نداشته باشد بخصوص در مورد كارهاي ظريف و دقيق باعث اختلال و كاهش بينايي خواهد شد.

   اين عوارض شامل فشار در چشم، سردرد،‌ سرگيجه خستگي، بي‌ميلي نسبت به كار و نيستاگموس حرفه‌اي مي‌باشد.( بيماری نيـسـتاگـموس سـبب بـروز حـرکـات غيـر طبيعي در چشم مي شود.)

چه عاملي سبب بروز نيستاگموس در معدنچيان مي‌گردد:

   اگر كمبود نور به مدت طولاني ادامه داشته باشد اين عارضه بوجود مي‌آيد.

   در بيماري نيستاگموس كارگران معمولاً وقت خروج از معدن متوجه اين عارضه مي‌گردند. بدين ترتيب كه به مدت چند لحظه احساس مي‌كنند كه اشياء جلوي چشمشان مي‌لرزد. اين عارضه ممكن است يك يا هر دو چشم را گرفتار سازد.

   تامين روشنايي در معادن سبب محو سريع نيستاگموس معدنچيان مي‌گردد.

    عواملي كه عوارض ناشي از كمبود يا ازدياد نور را تشديد مي‌كند:

   خستگي فكري، خستگي چشمي، سن

 منابع نور:

   براي روشنايي كارگاهها از دو منبع نور طبيعي (نور خورشيد) و نور مصنوعي (الكتريكي) مي‌توان استفاده نمود.

روشنايي طبيعي:

   نور آفتاب سالم‌ترين و ارزان‌ترين وسيله روشنايي و يكي از منابع مهم تامين انرژي نوراني مي‌باشد.

به منظور استفاده بهتر و صحيح‌تر از روشنايي روز بايستي به نكات زير توجه نمود:

• در صورتي كه كارگاه يا محل كار بزرگ باشد و پنجره‌هاي آن براي رساندن نور به همه قسمتها كافي نباشد بايد در قسمتهايي از سقف از پوشش شيشه‌اي استفاده شود.

• براي جلوگيري از تابش مستقيم نور خورشيد در تابستان بهتر است بالاي پنجره‌ها سايبان داشته باشد.

• براي استفاده بيشتر از نور آفتاب بايد سقف كارگاه و ديگر سطوح منعكس كننده نور به رنگ روشن بوده تا نور را بهتر منعكس كند.

• براي اينكه نور كافي به محل كار برسد بايستي با توجه به نوع كار، تابش نور و آفتابي بودن محل مجموع سطوح پنجره‌ها و يا سقف شيشه‌اي كارگاه متناسب با مساحت كف كارگاه باشد.

در طرح روشنايي مصنوعي براي محيط كار اين نكات بايد مورد توجه قرار گيرد:

-     نور حاصله از منابع روشنايي بايد تا حدامكان به روشنايي روز نزديك باشد.

-    سقف و قسمت بالايي ديوارها معمولاً به منظور افزايش راندمان روشنايي وارده از پنجره‌ها به رنگ روشن و قسمت پايين ديوارها براي ايجاد شرايط آسايش به رنگ تيره رنگ آميزي ميشوند.

-    مقدار نور حاصله از منابع روشنايي بايد ثابت و به اندازه كافي بوده و بر كليه سطوح محيط كار به طور يكنواخت توزيع شود تا از بوجود آمدن سايه و زواياي تاريك جلوگيري شود.

-     تعمير و سرويس به موقع منابع روشنايي

-     تميز و پاك نمودن نورگيرها به طور مرتب

                  -     در مورد ميزان نور براي كارگاههاي مختلف ارقام زير مي‌تواند راهنماي مناسبي باشد:

    آيا محيط كار شما از ميزان نور مناسب برخوردار مي‌باشد؟

* لوكس: واحد اندازه‌گيري روشنايي در محيط كار گويند كه بوسيله دستگاه لوكس‌متر اندازه‌گيري ميشود.

سموم، خطرات و شرايط استفاده از آن

مقدمه:

   در بعضي موارد ما مجبوريم از سم استفاده كنيم. اما بايد بدانيم سم مثل هر دارويي بايد فقط در حد لزوم و در موقع ضرورت با روش درست بكار رود، وگرنه بسيار خطرناك بوده و همانطور كه حشرات و موشها را از بين مي‌برد ميتواند انسان و حيوانات مفيد را هم بيمار كرده يا بكشد.

سم چيست؟

   سم ماده‌اي است كه داراي منشع گياهي، حيواني و شيميايي بوده  و از يك راه خاص و يا راههاي مختلف در مقادير معيني باعث اختلال و يا توقف فعل و انفعالات حياتي به‌طور موقت يا دائم ميگردد. سم اگر به مقدار خيلي كم خورده شود و يا بخار و بوي آن تنفس گردد باعث ناراحتي، بيماري و مسموميت شده است منجر به مرگ گردد.

مسموم كيست؟

   هر انسان يا حيواني كه سم از طريق بيني، دهان يا پوست وارد بدن او شده و موجب ناراحتي و بيماري يا مرگ وي گردد مسموم شده است.

علائم مسموميت:

   بستگي به نوع سم و مقدار آن و مدتي كه از مصرف آن سم گذشته باشد دارد اما بطور كلي ميتوانيم بگوييم: سرگيجه، حالت تهوع و استفراغ، دل درد، دل پيچه، عرق كردن، رنگ پريدگي و خواب آلودگي معمولاً در شخص مسموم ديده ميشود.

روشهاي نگهداري سموم در منزل :

1-    هيچ وقت سم را در آشپزخانه و يا اتاقي كه در آن زندگي مي‌كنيد قرار ندهيد.

2-   سم را بايد در قوطي و ظرف خودش نگه‌داري كرد و هرگز نبايد آنرا داخل ظرف و يا شيشه ديگر ريخت چون ممكن است اشتباهاً از آن استفاده شود.

3-    بعد از هر بار استفاده حتماً بايد در قوطي سم را محكم بست.

4-     هر نوع سم را بايد در محلي دور از دسترس افراد و بچه‌ها قرار داد.

چه كساني مي‌توانند با سم كار كنند؟

   كسي كه سم را مصرف مي‌كند بايد بدانند سم چيست؟‌ و چه خطراتي دارد و چگونه بايد آنرا بكار برد تا خطري براي خود و اطرافيان نداشته باشد.

-    كسي كه با سم سر و كار دارد بايد سالم و قوي بنيه باشد زنان و مردان پير و بچه‌ها قبل از 18 سالگي نبايد به هيچ‌وجه سم‌پاشي كنند.

-     كساني كه عوارض قلبي، كليوي و كبدي داشته باشند نبايد سم‌پاشي كنند.

-     زنان حامله به هيچ وجه نبايد با سم سر و كار داشته باشند.

چگونه سم را مصرف كنيم؟

• براي استفاده از سم بايد لباس، عينك،‌ كلاه و ماسك داشته باشيم.

• سم فقط بايد در جايي كه لازم است بكار رود.

• از سم بايد فقط به مقداري كه لازم است استفاده كنيم نه بيشتر

• نوع سم‌پاشي بايد متناسب با سم، مقدار آن و محل سم‌پاشي باشد.

• لازم است در ابتدا با ريختن آب در مخزن، سم‌پاش را آزمايش كنيم تا چكه نكند و هنگام كار به مقدار كافي محلول از آن خارج شود.

چگونه از قوطي اسپري حشره‌كش استفاده كنيم؟

    وقتي مي‌خواهيد داخل اتاق را اسپري كنيد:

1-    همه بايد از اتاق خارج شوند.

2-    پنجره‌ها و درها را ببنديد.

3-    روي ظرف غذاخوري و وسايل بچه‌ها را با نايلون بپوشانيد يا در صورت امكان ظروف را از محيط خارج كنيد.

4-    موقع اسپري حشره‌كش قوطي اسپري را طوري بدست بگيريد كه از خودتان فاصله داشته باشد.

5-    بعد از اسپري كردن فوراً از اتاق خارج شويد و در را ببنديد و دستهايتان را بشوييد.

6-  بعد از گذشتن حدود نيم ساعت درها را باز كنيد و هواي اطاق را تهويه نماييد. بعد از گذشتن نيم تا يك ساعت از تهويه، اطاقها مي‌توانند مورد استفاده قرار بگيرند.

در چه شرايطي بايد سم را مصرف كنيم؟

-   فرد سم‌پاش بايد لباسي بپوشد كه كاملاً بدن او را بپوشاند و كلاهي كه موهاي او را حفظ كند.

-   فرد سم‌پاش بايد از عينك مخصوص كه كناره‌هاي آن بسته است و چشم را كاملاً محافظت مي‌كند استفاده كند.

-   بايد موقع كار با سم حتماً‌ از ماسك استفاده كنيم يا با پارچه تميزي روي بيني و دهان خود را بپوشانيم.

   -   موقع سم‌پاشي و تهيه سم حتماً بايد دستكش لاستيكي بدست كرد. اگر دستكش سوراخ

   باشد سم پوست دست را آلوده مي‌كند.

-   در روزهايي كه باد شديد مي‌وزد نبايد باغ و مزرعه را سم‌پاشي كرد و اگر باد كم است موقع سم‌پاشي بايد پشت به باد بايستيم تا قطرات سم به ما نپاشد.

چه كارهايي براي فرد مسموم بايد انجام دهيم؟

•  از اطرافيان و خود مسموم بپرسيد كه با چه ماده‌اي تماس داشته و يا آن را خورده است.

•  قوطي سم را بگيريد و برچسب آن را بخوانيد.

• فوراً‌ كمكهاي اوليه را شروع كنيد.

كمكهاي اوليه در مورد فرد مسموم:

• فوراً‌ مسموم را از محل سمپاشي خارج كنيد و در هواي آزاد نگه داريد.

•  اگر لباس او آلوده به سم است بلافاصله آنها را بيرون بياوريد.

• محلهايي از بدن را كه به سم آلوده شده با آب و صابون شستشو كنيد سپس او را خشك كرده و بپوشانيد.

• بيمار را در حالت استراحت و گرم نگه داريد.

• اگر سم داخل چشم‌ها پاشيده شد فوراً چشم را زير شير آب بگيريد و شستشو دهيد (15 دقيقه)

• اگر سم به تازگي خورده شده باشد بايد مسموم را وادار به استفراغ كنيد.

• اگر علائم سوختگي ناشي از سموم در لب و دهان مشاهده شد او را وادار به استفراغ نكنيد فقط كمي آب به فرد مسموم بخورانيد تا سم رقيق شود.

• بايد راههاي تنفسي يعني دهان و گلو و بيني را تميز كرده و باز نگه داريد.

• فوراً‌ مسموم را به مركز بهداشتي‌درماني ارجاع دهيد. ‌

دانشگاه علوم پزشکي و خدمات بهداشتي درماني استان فارس - حوزه معاونت بهداشتي - واحد بهداشت حرفه ای