دیابت و بیماری های متابولیک ناشی از چاقی به دلیل شیوع روزافزون چاقی در کشور ما و نیز سایر کشورها در طی سال های اخیر شیوع پیشرونده ای داشته است، طوری که باعث شده همه ی ما کم و بیش در بین آشنایان و اقوام خود مبتلایان به این بیماری مزمن را داشته باشیم. میزان مبتلایان به دیابت را حدود پنج میلیون نفر در کشور تخمین می زنند که بیش از 90 تا 95 درصد از مبتلایان به این بیماری، مبتلایان به دیابت نوع دوم می باشند. در دیابت نوع دو، انسولین (هورمون تنظیم کننده قند خون) حداقل در مراحل اولیه به میزان کافی ترشح می شود، ولی به نوعی، مقاومت در برابر عملکرد طبیعی این هورمون در سطح سلول های بدن وجود دارد که نتیجه آن بالا رفتن سطح قند خون می باشد.

لازم به ذکر است که بیماری دیابت نوع دو که روزگاری فقط بیماری افراد میانسال به بالا بود، اکنون در سنین جوانی نیز مشاهده می شود. علت شیوع دیابت و نیز افزایش ابتلای به این بیماری در سنین جوانی را شیوه زندگی ناسالم اعم از تغذیه، فعالیت بدنی و سایر جنبه های زندگی امروزی ذکر می نمایند.

اگرچه دیابت یک بیماریمتابولیک مزمن می باشد که می تواند عوارض فراوانی را در سیستم های مختلف بدن ایجاد نماید، ولی داشتن شیوه زندگی سالم اعم از تغذیه صحیح، فعالیت بدنی و نیز عوامل مختلف دیگر مانند کنترل عوامل روحی و روانی باعث کنترل پیشرفت این بیماری و داشتن زندگی مشابه افراد سالم خواهد شد.

مطالعات متعدد نشان داده اند که تغذیه سالم، تاثیر قابل توجهی در کنترل علائم و نیز جلوگیری از پیشرفت بیماری دیابت نوع دو و نیز بیماری های پیش زمینه آن به ویژه چاقی خواهد داشت.

اما رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به دیابت نوع دو، یکی از معضلات اساسی خانواده ها پس از اطلاع از ابتلای یکی از آنها به این بیماری است. در این بین توصیه های ضد و نقیض و یا تجربیات شخصی خیلی از افراد، زمینه ساز ایجاد مشکلات فراوان برای این افراد می شود.

یکی از سوالات اساسی و ابتدایی مبتلایان به دیابت نوع دو این است که:

رژیم غذایی یک فرد مبتلا به دیابت نوع دو تا چه میزان با رژیم غذایی یک فرد سالم باید متفاوت باشد؟

به محض این که شما با یک آزمایش خون و تایید پزشک، متوجه افزایش قند خون خود و ابتلای به دیابت نوع دو می گردید، خود و نیز همه خانواده تان این تصور را پیدا خواهید کرد که دیگر باید از غذاهای لذیذ و یا به نوعی لذت بردن از غذا و رفتن به رستوران تا آخر عمر خداحافظی نمایید. در مراحل اولیه نیز به دلیل ترس از این بیماری سعی می کنید رژیم غذایی سختی را داشته باشید که گاه باحذف کامل برنج، نان و مواد نشاسته ای همراه است. گاهی نیز به دلیل آن که نمی توانید اشتهای خود را پس از شروع خوردن غذا کنترل نمایید، ترجیح می دهید یک وعده غذایی خود را حذف نمایید و یا از نشستن با خانواده بر سر یک سفره پرهیز نمایید.

در مراحل اولیه، شاید رعایت این نوع رژیم غذایی به دلیل ترس از عوارض این بیماری برای شما امکان پذیر باشد و همراه آن کاهش قند خون را ببینید، ولی دیر یا زود از این رژیم غذایی سخت دست خواهید کشید، زیرا از یک طرف بیماری دیابت، یک بیماری مزمن است که شاید تا آخر عمر با شما همراه باشد و از طرف دیگر غذا، یک نیاز طبیعی بدن بوده که محدودیت بیش از حد آن امکان پذیر نمی باشد. تحمل رژیم غذایی سخت وقتی ناممکن تر می شود که شما بدانید خیلی از مبتلایان به دیابت نوع دو به دلیل رژیم غذایی نادرست و علاقه ی وافر به انواع غذاهای ناسالم به این بیماری مبتلا شده اند. لذا اعتصاب غذا و دست کشیدن از مواد غذایی لذیذ، در طولانی مدت امکان پذیر نخواهد بود.

اگر شما دچار افزایش وزن و قند خون بالا باشید، شاید در مراحل اولیه با رعایت رژیم غذایی سخت بهبود مختصری به دست آورید، ولی پس از قطع این نوع رژیم، بلافاصله هم کنترل قند خونتان دچار اشکال خواهد شد و هم وزن تان بیشتر خواهد گشت.

مژده ای که باید به شما بدهم آن است که بر اساس نظر متخصصین دیابت و به ویژه انجمن متخصصین دیابت آمریکا، رژیم غذایی یک فرد دیابتی با یک رژیم غذایی سالم که برای عموم جامعه توصیه می شود تفاوت چندانی نخواهد داشت. به عبارت دیگر اگر شما مبتلا به دیابت نوع دو شده اید ، مجبور نیستید غذای خود را از غذای خانواده جدا کنید و غذای جداگانه، یک نظریه قدیمی است که با رژیم های نوین غذایی مطابقت ندارد.

همه ما برای حفظ سلامتی خود باید از غلات سبوس دار، میوه وسبزیجات بیشتر استفاده نماییم و مصرف چربی های اشباع و ترانس را باید به حداقل برسانیم. همان طور که می دانیم نوعچربی خوراکی، تاثیر قابل توجهی در سلامت قلب و سیستم گردش خون خواهد داشت. در توصیه های جدید تغذیه ای، به جای داشتن رژیم غذایی بدون چربی به سمت یک برنامه غذایی متعادل همراه با مصرف متوسط چربی سالم (چربی های غیر اشباع) در حال حرکت هستیم. به همین دلیل توصیه می کنیم اگر جدیدا مبتلا به دیابت نوع دو شده اید و از طرفی دچار چاقی و به ویژه چاقی شکمی هستید، رژیم های غذایی معجزه آسا مانند رژیم های غذایی کم کربوهیدرات را برای خود انتخاب نکنید، زیرا چاقی و بیماری های متابولیک وابسته به آن مانند دیابت، یک روزه ایجاد نشده اند که یک روزه ریشه کن شوند، هر چند که شما به تازگی متوجه ابتلای به آن شده اید.

رژیم های غذایی سخت مانندرژیم های پُر پروتئین و کم کربوهیدرات

از آنجا که دیابت یک بیماری مزمن است و شاید تا آخر عمر با شما همراه باشد، پس از ابتلای به دیابت، باید شیوه ای را در تغذیه و روش زندگی خود برگزینید که تا سال ها قابل انجام باشد. دقیقا مانند یک فرد عینکی که پس از ضعیف شدن چشم خود با انتخاب عینک مناسب تا سال های متمادی بدون مشکل به زندگی خود ادامه می دهد، شما نیز می توانید با تغییر شیوه زندگی خود، به تدریج وزن و قند خون خود را کاهش دهید و همچنان آن را در نقطه متعادل نگه دارید.

جالب است بدانید حتی انجام تغییرات کم در عادات غذایی، به ویژه در افرادی که شیوه غذایی کاملا غلطی دارند و در سنین جوانی مبتلا به دیابت نوع دو شده اند، می تواند تغییرات قابل ملاحظه ای را در میزان قند خون و نیز چربی های خون ایجاد نماید. آنچه باید پس از تغییر در رژیم غذایی بدان توجه نمایید آن است که معمولا تغییر سایز به ویژه در مبتلایان به چاقی شکمی، زودتر از سایر تغییرات ایجاد می شود و پس از آن تغییرات قند خون را مشاهده می کنید و پس از آن تغییرات وزنی را. لذا در مورد مقاومتی که بدن شما در مراحل اولیه نسبت به تغییرات وزن نشان می دهد نگران نباشید، زیرا هدف اولیه از داشتن رژیم غذایی در دیابت، کنترل قند خون است و پس از آن، کاهش وزن نیز میسر خواهد شد.

پس به طور خلاصه باید گفت اگر شما مبتلا به دیابت نوع دو هستید، لازم نیست از غذای معمول خود دست بکشید، بلکه با تغییر شیوه غذایی و داشتن عادات غذایی صحیح می توانید سلامتی خود را برگردانید. لذا از اجرای رژیم های غذایی معجزه آسا و سخت پرهیز کنید.

در مراحل اولیه برای پیروی از یک برنامه غذایی سالم، نیاز به دوره های کوتاه مدت مشاوره تغذیه خواهید داشت، ولی این بدان معنا نیست که شما باید همیشه از آن نوع غذاها استفاده نمایید و یا همیشه تحت نظر کامل در انتخاب نوع غذای خود باشید. بلکه شما در آن دوره ها یاد خواهید گرفت که با افزایش اطلاعات تغذیه ای و از آن مهم تر تغییر در رفتارهای خود و ایجاد انگیزه لازم برای ادامه آن رفتارها، شیوه تغذیه سالم را عملی سازید.

در بیمارانی که نمی توانند خود را با یک برنامه غذایی سالم و سازگار با شرایط خانواده تطبیق دهند، استفاده از یک برنامه ی غذایی دقیق که در آن میزان کربوهیدرات ها و به ویژه انواع قندهای ساده به طور کامل محدود شده باشد ( برنامه شمارش کربوهیدرات) کمک کننده خواهد بود. ولی در همین افراد نیز به تدریج می توان رفتارهای غذایی صحیح را که از آزادی عمل بیشتری برخوردار است، تجربه نمود.