1- شروع تغذيه با شير مادرباید در طول نيم تا يك ساعت اول تولد آغاز گردد.

2- تغذيه انحصاري با شير مادر در 6 ماه اول زندگي باید ادامه یابد.

3- شروع تغذيه تكميلي از 6 ماهگي به بعد و در صورت اختلا ل رشد در6-4 ماهگي می باشد.

4- دادن غذاهاي كمكي به تمامي كودكان بعد از سن 6 ماهگي باید آغاز گردد.

5- ادامه تغذيه با شير مادر به مدت 2 سال توصیه می شود.

ٍExclusive B.F یا تغذيه انحصاري با شير مادر: يعني شيرخوار فقط با شيرمادر تغذيه شود و هيچ نوع ماده غذايي و آشاميدني ديگرازجمله آب به او داده نشود.( داروها و قطره هاي ويتامين يا مواد معدني و تغذيه با شير دوشيده شده مجاز است).

Predominant B.F یا تغذيه غالب با شير مادر: يعني شيرخوار با شيرمادر تغذيه مي شود، اما همواره مقادير ناچيزي آب يا آشاميدني هاي ديگر نظير چاي نيز به او داده مي شود.

Full B.F یا تغذيه كامل با شيرمادر: تغذيه با شيرمادر خواه بصورت انحصاري و يا تغذيه غالب، هر دو بعنوان تغذيه كامل با شيرمادر ناميده مي‌شود

Bottle Feedingیا تغذيه با بطري : يعني تغذيه كودك با بطري، هر چيزي را كه كودك با بطري مصرف كند، حتي شير دوشيده شده مادر، جزو تغذيه با بطري محسوب مي شود.

Artificial B.F یا تغذيه مصنوعي : يعني كودك با شيري غير ازشيرمادر(شيرمصنوعي يا شيردام) تغذيه مي شود و تغذيه با شير مادر اصلا" صورت نمي گيرد

Partial B.F یا تغذيه نسبي با شير مادر : يعني كودك علاوه بر تغذيه با شيرمادر با شيرهاي ديگر(شيرمصنوعي يا شيردام) يا غذاهاي كمكي نيز تغذيه مي شود.

Timely Complementary feeding یا تغذيه تكميلي به موقع : يعني كودك بعد از 6 ماهگي علاوه بر شيرمادر، با غذاهاي كمكي نيز تغذيه شود.

تغذيه با شير مادر به ايجاد رابطه عاشقانه و صميمي ميان مادر و كودك كمك مي كند و باعث مي شود مادران از لحاظ احساس و عواطف خود را غني احساس كنند . تماس نزديك زودرس بلافاصله پس از زايمان به استحكام اين رابطه كمك مي كند. اين رابطه پيوند عاطفي ( Bonding) ناميده مي شود .

اگر تماس زودرس بين مادر و كودك و تغذيه با شير مادر بلافاصله پس از زايمان برقرار شود ، كودكان كمتر گريه كرده و رشد و نمو سريعتر خواهند داشت .

مادراني كه شير مي دهند نسبت به شيرخوار خود محبت بيشتري نشان داده ودرمورد مراقبت كودك و تغذيه او با شير مادر در شب ، خيلي كمتر شكايت مي كنند و همچنين نسبت به كودكانشان كمتر بد‌رفتاري ( كودك آزاري) كرده و يا آنان را ترك مي كنند .

بررسي هاي متعددي نشان داده كه تغذيه با شير مادر به ارتقاء ضريب هوشي كودكان كمك مي كند . نوزادان كم وزن كه در هفته هاي اول زندگي با شير مادر تغذيه مي شوند ، در سالهاي بعدي نسبت به كودكاني كه با شير مصنوعي تغذيه شده اند، از بهره هوشي بالاتري برخوردارند

مزاياي تغذيه با شير مادر

اصولا شیر همه مادران با هر رژیم غذایی ، تقریبا دارای ترکیب ثابت و مشترکی است و تنها در سوءتغذیه شدید ، تغییراتی در شیر مادران مشاهده می گردد.

البته نا گفته نماند که متغیرترین جزء شیر مادر ، تری گلیسیریدهای آن می باشند که به دنبال مصرف غذاهای پرچربی یا کم چربی به طور گذرا می توانند افزایش یا کاهش یابند.

همچنین نباید فراموش کرد که شير پيشين يا foremilk ( شيري که در ابتداي هر وعده شيردهي از پستانها خارج مي‌شود) ، آبي تر از شيرپسين Hindmilk ( شيري كه در انتهاي هر وعده شيردهي از پستانها خارج مي شود) ، بنظر مي رسد و مقدار آن نيز بيشتر است و حاوي مقادير فراوان پروتئين ، لاكتوز و ساير مواد مغذي است . و هنگامی که شيرخوار با مقدار زيادي foremilk تغذيه مي شود ، آب مورد نيازش را دريافت مي كند و تا سن 6 ماهگي ، حتي در هواي گرم نيز نيازي به مصرف ساير مايعات ندارد.

اما شير پسين يا hindmilk چون سرشار از چربی است، سفيدتر از شير پيشين بنظر مي رسد و اين چربي ها منبع اصلی انرژي فراوان موجود در شير مادر هستند. به همين دليل تغذيه با شير مادر را در هر وعده نبايد به سرعت خاتمه داد، بلكه بايد اجازه داد تغذيه با شير مادر تا زماني كه كودك مي خواهد ، ادامه يابد تا شير چرب انتهايي را دريافت كند .

در شير مادر عوامل ايمني متعددي وجود دارد كه باعث كاهش عفونتهاي نوزادي مي گردد اين عوامل بطورخلاصه عبارتند از:

1- عواملي كه اثر ضد ميكروبي دارند :

لاكتوفرين – كه به Fe مورد نياز باكتريها چسبيده و آنها را از آهن محروم مي كند.

مو سين – كه اثر ضد روتا ويروس دارد.

ليزوزيم – كه باعث تجزيه پپتيد و گليكان ديواره با كتري مي گردد.

ليپيدها – كه باعث تخريب بعضي ويروس ها مي شود

فيبرونكتين وC3 _كه اثر Opsonin داشته وارگانيسم را آماده بلع ماكروفاژها مي كند .

فاكتور بيفيدوس – ماده اي پلي ساكاريدي وحاوي ازت است كه باعث افزايش رشد لاكتوباسيل هاي روده ودر نتيجه افزايش توليد اسيد لاكتيك شده و مانع رشد باكتريهاي بيماري زا مي گردد .

2- ايمني هومورال شير مادر : كه مهمترين Ig شير مادر SIgA بوده كه نوزاد فاقد آنست ودر شير مادر وجود دارد ( I g M, Ig G نيز به مقدار كم در شير هست )

3- ايمني سلولي شير مادر : فاگوسيت ها (نوتروفيل ها و ماكروفاژها) ولنفوسيت ها B ,T (T.C %80 )

4- فاكتورهاي رشد شير مادر : عواملي اند كه سبب رشد سلولهاي مختلف ميشوند و عبارتند از : كورتيزول ، اپي تليال گراوس فاكتور E . G . F ، سيتو كين ها نظير IL1 ( فعال كننده T. C ) و I L 2 باعث افزايش توليد SIgA) ( ، TNF و TGF ( Transformin Growthf )كه سبب افزايش توليد Ab ها مي شوند و PAF Acetyl hydrolax ( PAF ماده اي است كه پـس از فعاليت سلولهاي بيگانه خوار ترشح مي شود ودر پاتولوژنز NEC نقش دارد وPAF استيل هيدرولاز باعث تجزيه آن مي شود اين ماده در شير مادر وجود داشته و احتمالا به همين دليل بروز NEC در شير مادر خواران كمتر است )

تركيب شير مادر پس از تولد نوزاد دستخوش تغيراتي مي شود كه بطور خلاصه آنرابه سه نوع شير تقسيم مي كنند:

1-Clostrum يا آغوز كه در 3 - 5 روز اول تولد ترشح شده وحاوي انواع Ig ها و سلولهاي دفاعي بوده و اصطلاحا اولين واكسن نوزاد نام گرفته است در كلستروم g/dl 3-2 پروتئين وg/dl 2 چربي مي باشد.

2-Transitional milk يا شير انتقالي كه از روز 5 تا حدود 10-15 روزگي ترشح مي گردد.

3-Matur milk يا شير رسيده كه از 10 -15 روزگي تا پايان دوره شيردهي ترشح مي گردد.

هر 100cc شير مادر حاوي تقريبا 90cc ~ آب ، حدود 7 گرم قند لاكتوز (گالاكتوز + گلوكز ) كه تامين كننده % 40-50 كالري شير است و 5-4 گرم ليپيد ، و 2/1 گرم پروتئين با نسبت Why به Casein معادل 45/55 مىباشد ، (در كلستروم اين نسبت 80 به 20 مي باشد.)

از طرف ديگر با توجه به اينكه يك نوزاد به حدود 120 kcal/k/d انرژي جهت رشد مناسب نيازمند است وهر 100 cc شير مادر تقريبا 70 kcal انرژي دارد لذا روزانه 150 cc/k شير مورد نياز نوزاد مي باشد البته اگر شيرخواري بتواند از سينه مادر تغذيه كند نيازي به تعيين حجم شير او نيست و به مادر توصيه مي شود هر چقدر شير خوار تقاضا دارد به او شير دهد ، به مادران شاغل نيز توصيه مي شود شير خود را دوشيده در يخچال نگهداري و در مواقع لزوم آنرا توسط پرستار بچه با قاشق يا فنجان به شير خوار بدهند .

شیر دوشيده شده در فضاي اتاق حداكثر 6 - 8 ساعت و در يخچال تا 2 روز و در فريزرهاي معمولي تا3ماه ودر فريزرهاي صنعتي تا 6 ماه مي باشد.

البته شير سرد شده را قبل از خوراندن به شير خوار با قرار دادن در آب گرم بايد گرم نمود و هنگامي كه هم دماي بدن نوزاد شد به او داده و اضافه آن نيز بايد دور ريخته شود.

1- نوزادان مبتلا به بیماریهای متابولیک نظیربیماری شربت افرا MSUD ، گالاكتوزمي و فنیل کتون اوریا PKU

2- مادران مصرف کننده داروهاي ضد سرطان (آنتي متابوليتها ) ، راديواكتيو ، طلا و ليتيوم

3- در مادران مبتلا به ایدز HIV و HTLV-1 با توجه به احتمال انتقال این ویروسها از طریق شیر مادر و وجود اختلاف نظر در مصرف یا عدم مصرف شیر مادر بهتر است با پزشک خودتان مشورت نمایید.

4- مادران آلوده به سیتومگالو ویروس نیز اگر نوزاد نارس دارند نباید به او شیر دهند .

5- مادران آلوده به هپاتیت B نیز اگر به نوزادشان واکسن و ایمنوگلبولین بزنند ، شیردهی شان مانعی ندارد.