خشم حالت برانگيختگي و هيجان شديد در هنگام روبرو شدن با محرك‌هاي نامناسب محيطي است و احساسي است كه همه‌ي بچه‌ها به نوعي ‎آن را تجربه مي‌كنند. خشم بخشي از زندگي ماست و همه بچه‌ها خواهند آموخت كه چگونه با خشم خود كنار بيايند، گاهي با روشي مفيد و گاهي به روشي كه مضر است.

مواردي كه باعث خشم در كودكان مي‌شود:

1-   پرخاش و آزار كلامي

2-   حمله فيزيكي

3-   طرد شدن

4-   اصرار و پافشاري براي انجام كار

5-   تجاوز جنسي به آنها

• والدين چه مي‌توانند بكنند؟

   كنترل احساس خشم يك مهارت مهم زندگي است. والدين و بزرگترها مي‌توانند به بچه‌ها بياموزند كه چگونه با خشم خود به روش مفيد و مؤثر برخورد كنند و مهارت‌هايي را به كودكان بياموزند كه آنها بتوانند در موقعيت‌هاي مختلف از آن مهارت‌ها استفاده كنند و زندگي بهتر و سالم‌تري داشته باشند.

ابزار و وسايلي كه براي كنترل و اداره خشم مورد استفاده قرار مي‌گيرد شامل دو دسته كلي است:

1- ابزار بدني

2- ابزار فكري

   ابزار بدني: آن دسته از روش‌هايي است كه ما در آن از بخشي از بدن خود براي آرام كردن خود استفاده مي‌كنيم مثل دراز كشيدن و شل كردن عضلات بدن و در مورد كودكان بغل كردن و نوازش آنها.

   ابزار فكري: از فكر براي تعديل خشم خود استفاده كنيم. مانند: شوخي كردن و معطوف كردن افكار كودك به سمت موضوعات جذاب و خوشايند.

(بطور كلي آموختن روش‌هاي زير به كودكان كمك مي‌كند تا خشم خود را به روش مؤثري بروز دهند.)

• به كودكان بياموزيم كه چگونه خود را آرام سازند. يكي از بهترين راه‌ها براي سازگاري با پاسخ‌هاي فيزيكي مضر در برابر خشم اين است كه كار فيزيكي ديگري انجام دهيم مثل گوش دادن به موسيقي، دوش گرفتن با آب‌گرم، كشيدن نقاشي و……

• چگونگي برقراري ارتباط و بيان و انتقال احساس را به كودكمان بياموزيم.

• مهارت‌هاي حل مساله را به كودكمان بياموزيم. بطور مثال چگونگي برخورد با مشكلاتي كه كودك با آن مواجه مي‌شود.

• شوخي كردن

• به بچه‌ها بياموزيم كه هنگام خشم چه كارهايي را مي‌توانند انجام دهند و چه كارهايي را نمي‌توانند انجام دهند.

كارهايي را كه نبايد انجام دهند:

شكستن وسايل، فرياد زدن بر سر كسي، آسيب رساندن به خودشان، پرت كردن اشياء به طرف كسي.

 اما ميتوانئد يان كارها را انجام دهند:

گريه كردن در يك محل خلوت

كشيدن يك نقاشي صحبت كردن راجع به موضوع ناراحت كننده‌ دور شدن از موقعيت،‌رفتن به جايي ساكت و آرام،‌كمك خواستن،‌گوش دادن به موسيقي………

• ميتوانيم بچه‌ها را تشويق كنيم تا احساس خشمشان يا احساسات دروني خود را بنويسند.

بهتر است در موقع خشم كودك برخورد شما اينگونه باشد:

سعي نكنيد در كودك اين باور را ايجاد كنيد كه عصبانيتش بي‌مورد است و مساله مهمي وجود نداشته است،‌بلكه با او همدردي كنيد و به او بگوييد، كه مي‌فهميد كه چه احساسي دارد و مي‌فهميد كه او عصباني است.

• خشم او را كوچك،‌حقير و مسخره جلو ندهيد و در لحظه عصبانيت كودك نخنديد. گفتن جملاتي مثل:‌ مرد به اين بزرگي خجالت داره، وقتي عصباني هستي چقدر زشت مي‌شوي… او را عصباني‌تر مي‌كند.

•  در هنگام خشم كودك رفتار خودتان را مثال نزنيد بلكه راجع به احساسات او صحبت كنيد.

• سخنراني و نصيحت نكنيد.

• او را با كودكان ديگر مثل خواهر،‌برادر و همكلاسي‌هايش مقايسه نكنيد.

• كودك را تشويق كنيد كه راجع به احساس خودش صحبت كند.

• بچه‌ها را تشويق كنيد تا راجع به تعاملات برانگيزنده خشم صحبت كننند.زماني كه بچه‌ها را جع به احساسشان و عواملي كه اين احساس را بوجود آورده صحبت مي‌كنند، گوش كردن بدون قضاوت و بدون دستور دادن و نصيحت كردن به آنها كمك مي‌كند تا درك كنند كه مي‌توانند بطور متفاوتي احساس كنند.

دانشگاه علوم پزشکي و خدمات  بهداشتي درماني استان فارس - مرکز بهداشت استان فارس

واحد سلامت جوانان و مدارس ( بهداشت روان)