اگر
يك روز فرزند شما كمي تب كرد، چه دارويي به او مي دهيد؛ استامينوفن يا
بروفن؟ هر دو خوب است، ولي معمولاً در شروع درمان، استامينوفن ترجيح داده
مي شود. حال اگر پاي فرزندتان پيچ خورد و دردش ساكت نمي شد، به او كدام دارو
را مي دهيد؟ اين مساله كه براي كاهش درد در كودكان كدام مسكن مناسب تر
است، نه تنها براي پدر و مادرها، بلكه گاهي براي پزشكان هم مورد سوال بوده
است. اما با انجام تحقيقاتي كه نتايج آن در نشريه معتبر Pediatrics منتشر
شد، به نظر مي رسد ديگر بتوان يك دارو را به عنوان بهترين مسكن در كودكان
معرفي كرد: بروفن، معجزه بهبود دهنده درد كودكان.
در اين پژوهش، تاثير بروفن، استامينوفن ساده و استامينوفن كدئين
دار، سه عدد از معروف ترين مسكن ها، در 300 كودك ونوجوان مراجعه كننده به
بخش اورژانس يكي از بيمارستان هاي كودكان در شهر اتاوا واقع در كانادا
مورد ارزيابي قرار گرفت. اين كودكان كه 6 تا 17 سال سن داشتند و همگي دچار
شكستگي استخوان يا پيچ خوردگي يا كشيدگي اندام ها شده بودند، در بدو ورود
به اورژانس به طور تصادفي به سه گروه تقسيم شدند و هر گروه يكي از سه
داروي بالا را دريافت كرد. نيم ساعت پس از دريافت داروها ، تأثير آنها در
كاهش درد، در هر سه گروه تقريباً يكسان بود، ولي با گذشت يك ساعت از زمان
تجويز دارو، كودكاني كه بروفن دريافت كرده بودند، درد كمتري نسبت به دو
گروه ديگر داشتند.
البته براي اينكه نتايج ملموس تر باشند و با دقت بيشتري بتوان تاثير
داروها را مقايسه كرد، پژوهشگران مقياسي را تعريف كردند، به اين ترتيب كه
به حداكثر درد عدد 100 تعلق گرفت و هر چه درد كمتر مي شد، از اين عدد
كاسته مي شد.
يك ساعت پس از مصرف دارو، در كودكاني كه بروفن مصرف كرده بودند،
ميزان درد 24 نمره كاهش يافت، ولي در دو گروهي كه استامينوفن و كدئين مصرف
كرده بودند، ميزان درد به ترتيب 11 و 12 نمره كاهش نشان داد. اين تفاوت پس
از دو ساعت از مصرف دارو همچنان باقي بود.
از سوي ديگر يك ساعت پس از مصرف دارو، پزشكان در 50 درصد از كودكاني
كه بروفن دريافت كرده بودند، ميزان كاهش درد را كافي و مناسب ارزيابي
كردند، ولي اين ميزان در گروهي كه كدئين دريافت كرده بودند 40 درصد و در
دريافت كنندگان استامينوفن 36 درصد بود.
به گفته پژوهشگران، به طور كلي در دردهاي ناشي از جراحت و صدمه به
اعضا (تروما)، بروفن تأثير بيشتري نسبت به استامينوفن دارد. اما چرا؟ دليل
اين تفاوت چيزي نيست جز مكانيسم عمل اين داروها. بروفن خاصيت ضد التهابي
دارد، ولي استامينوفن و كدئين خير.
مسكن هاي معروف
در كشور سه مسكن و تب بر ، چه براي كودكان و چه براي بزرگسالان، از بقيه بيشتر كاربرد دارند.
استامينوفن
معروف ترين داروي مسكن كه در هر خانه اي پيدا مي شود، چيزي نيست جز
استامينوفن. اين داروي محبوب و موثر كه حدود يك قرن پيش ساخته شد، حكم
آچار فرانسه را دارد؛ هر كسي تب مي كند، اولين توصيه، مصرف استامينوفن
است. سرش درد مي گيرد، باز استامينوفن توصيه مي شود. دست و پايش درد مي
گيرد، سراغ استامينوفن مي رود و ... .
استامينوفن يك داروي ضد تب بسيار موثر است كه با تاثير بر مركز كنترل
حرارت بدن در هيپوتالاموس واقع در مغز، تب را كاهش مي دهد. همچنين اين
دارو براي كاهش دردهاي خفيف تا متوسط كاربرد دارد، ولي فاقد اثرات ضد
التهابي است و به همين دليل در مواردي كه علت ايجاد درد، بروز التهاب در
يك محل است، مثلاً در اثر ضربه، كبود شدگي، كشيدگي يا شكستگي، تاثير آن در
مقايسه با مسكن هاي ضد التهابي مثل بروفن كمتر است.
استامينوفن معمولاً به صورت قرص هاي 325 ميلي گرمي در افراد بالغ
مصرف مي شود، ولي در اطفال معمولاً از قطره ، شربت يا شياف آن استفاده مي
شود و كاربرد اصلي آن هم كاهش تب است.
نحوه ي تجويز استامينوفن در كودكان بر حسب سن متفاوت است، مثلاًدر
كودكان 6 تا 9 سال به صورت 320 ميلي گرم هر 4 تا 6 ساعت تجويز مي شود، ولي
در كودكان كم سن تر بايد اين ميزان كاهش يابد.
در ضمن مهم است اين را بدانيد كه هر چند استامينوفن داروي كم خطر و
مطمئني است، ولي مصرف مقادير زياد آن مي تواند به شدت به كبد آسيب برساند.
بروفن
بروفن كه نام آن ايبوپروفن است، از معروف ترين داروهاي ضد التهابي غير
استروئيدي (NSAID) محسوب مي شود كه به صورت قرص و شربت وجود دارد. ساير
داروهاي معروف اين گروه عبارتند از آسپيرين،
اين گروه از داروها نه تنها اثر ضد تب دارند، بلكه با كاهش التهاب،
در كنار مكانيسم هاي ديگر، درد را هم كاهش مي دهند. از جمله شايع ترين
عوارض اين دسته از داروها، ايجاد ناراحتي گوارشي، زخم و خونريزي معده است
كه البته اين عوارض در مصرف كنندگان آسپيرين بيشتر ديده مي شود.
آسپيرين
اما آسپيرين كه نام اصلي آن، استيل ساليسيليك اسيد يا ASA است، از 80 سال پيش به عنوان يك داروي مؤثر در كاهش
يكي از مهم ترين عوارض آسپيرين، ايجاد ناراحتي هاي گوارشي و خونريزي
معده است. از ديگر عوارض بسيار مهم و البته نه چندان شايع آسپيرين، ايجاد
بيماري بسيار خطرناك كبدي در كودكان مبتلا به آبله مرغان يا ساير بيماري
هاي ويروسي است.
بنابراين در موارد مشكوك به ابتلا به آبله مرغان يا ساير بيماري هاي ويروسي نظير آنفلوانزا به هيچ وجه از آسپيرين استفاده نكنيد.
به طور كلي توصيه مي شود با وجودي كه تهيه آسپيرين به نسخه پزشك نياز
ندارد، به دليل وجود داروهاي مؤثري نظير استامينوفن يا بروفن، بدون نظر
پزشك از آسپيرين به ويژه در كودكان استفاده نكنيد.
فراموش نكنيد
نكته ي مهمي كه در مورد داروهاي فوق بايد بدانيد اين است كه اين
داروها صرفا علايم بيماري نظير تب و درد را كاهش مي دهند، ولي عامل بيماري
را درمان نمي كنند. بنابراين هر چند اين داروها بدون نسخه ي پزشك به فروش
مي رسند، ولي تنها مي توانيد در مواردي كه علايم بيماري خفيف و محدود است
و علت آن هم مشخص است، خودسرانه از اين داروها استفاده كنيد. در غير اين
صورت مثلاً اگر كودك شما بد حال است، يا در كنار تب، علايمي نظير گلودرد،
سرفه شديد، سوزش ادرار ، اسهال و ... دارد، يا اينكه مثلا محل وارد آمدن
ضربه، دچار تورم و قرمزي و درد شديد شده است، حتماً به پزشك مراجعه كنيد
تا در صورت لزوم، آنتي بيوتيك مناسب يا ساير داروهاي لازم را تجويز كند،
زيرا همان طور كه اشاره شد،
استامينوفن و بروفن، عامل بيماري را از بين نمي برند و تنها علايم بيماري را بهبود مي بخشند.
نكته ي مهم ديگر اينكه، اگر شما مصرف استامينوفن يا بروفن را براي
كودك تان شروع كرديد، ولي طي مدت 2 تا 3 روز تب يا درد او كاهش نيافت،
حتماً به پزشك مراجعه كنيد.
دكتر محمدعلي شهاب‌الدين
کلیه حقوق تحت مجوز